گزارشی از محتوای پایان نامه دفاع شده در بنیاد علمی- فرهنگی هاد؛
بررسی آثار تربیتی توسل به اهل بیت(علیهم السلام)

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیاد هاد، خلاصه مباحث پایان نامه «بررسی آثار تربیتی توسل به اهل بیت(علیهم السلام)»، اثر «حجت الاسلام سید حبیب حسینی» که در مرکز تخصصی اخلاق قم دفاع شده و با نمره عالی پذیرفته شده است را مرور می کنیم:

این تحقیق، با رویکرد دینی و با روش توصیفی و تحلیلی انجام شده و محقق آن، عمدتاً از منابع وحیانی نقلی و بعضاً از تحقیقات روان‌شناسان بهره برده است. مباحث این تحقیق، در قالب یک مقدمه(شامل کلیات تحقیق) و پنج فصل و یک خاتمه تنظیم شده است.

فصل اول

این فصل، به مفهوم‌شناسی موضوع و تبیین معنای توسل اختصاص یافته است. مباحث  این فصل در قالب شش گفتار ارائه شده است. در گفتار اول با مفهوم لغوی و اصطلاحی توسل و تربیت آشنا می‌شویم. گفتار دوم به موضوع اهمیت توسل به اهل بیت(علیهم السلام) در آیات و روایات می‌پردازد. در بخش دوم این گفتار، شش شیوه که اهل بیت(علیهم السلام) با استفاده از آن‌ها بر توسل به خودشان تأکید می‌کرده‌اند تبیین می‌شود.

در گفتار سوم، با انواع شیوه‌هایی که به درگاه الهی متوسل می‌شویم آشنا می‌گردیم و در گفتار چهارم،  با انواع توسل  به اهل بیت(علیهم السلام)  از نظر شیوۀ تخاطب و تقاضا آشنا می‌شویم. در گفتار پنجم، هفده روش برای توسل به اهل بیت(علیهم السلام) ارائه می‌گردد.

در گفتار آخر این فصل، آداب و شرایطی که برای تأثیرگذاری هر چه بیشتر توسل به اهل بیت(علیهم السلام) وجود دارد، ارائه می‌گردد.

فصل دوم

 در این فصل، مبانی نظری توسل به اهل بیت(علیهم السلام) توصیف می‌شود. برای ارائه این مبانی، ابتدا در گفتار اول، جایگاه اهل بیت(علیهم السلام) در نظام هستی توضیح داده می‌شود و در گفتار دوم، نقش توسل به اهل بیت(علیهم السلام) در ایجاد استحقاق برای دریافت رحمت الهی و رشد مورد نظر، تبیین می‌گردد.

فصل سوم

در این فصل، طی چهار گفتار، تاریخچه توسل به اهل بیت(علیهم السلام)  از آغاز خلقت انسان تاکنون بررسی شده است. که گفتار اول، توسل فرشتگان به اهل بیت(علیهم السلام) و گفتار دوم، توسل انبیای الهی به آن بزرگوران را بیان می‌کند. گفتار سوم نیز به موضوع جالب توسل خود اهل بیت(علیهم السلام)  به مقام خودشان می‌پردازد و در گفتار چهارم، توسلات علمای ربانی بیان شده است.

در فصل چهارم و پنجم، به بحث محوری این رساله، یعنی آثار تربیتی توسل به اهل بیت(علیهم السلام) پرداخته شده است.

فصل چهارم

در این فصل، آثار فردی توسل در جهت تربیت افراد به سمت تهذیب و کمال (در دو بُعد ایجاد مقتضی و رفع مانع) توصیف شده است.

در این فصل مشخص می‌شود که توسل به اهل بیت(علیهم السلام) بیست و پنج اثر تربیتی فردی در پی دارد. مهم‌ترین این آثار، این است که توسل به اهل بیت(علیهم السلام) با وجود شرایط لازم، موجب تهذیب و تطهیر نفس برای اهل توسّل می‌شود.

با توجه به آیۀ شریفِ «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاها؛۱ کسی که تزکیه و تطهیر نفس کند؛ به فلاح و رستگاری رسیده است»، مشخص می‌شود که اگر توسل به اهل بیت(علیهم السلام) هیچ اثر دیگری جز تطهیر و تهذیب نفوس نداشت، کافی بود تا ما بیش از پیش به این عمل نجات‌بخش اهمیت بدهیم و به آن ملتزم باشیم. برخی دیگر از آثار و برکات فراوان توسل که در رساله مذکور توضیح داده شده، عبارتند از:

1. افزایش معرفت امام

2. تحصیل هویت و عزت اجتماعی

۳٫فرصتی برای ارزیابی خود

۴٫تحریک و تأمین امیال فطری

۵٫ایجاد روحیه تسلیم در برابر امام و ترویج فرهنگ انتظار

۶٫درک وجود ناظر همیشگی

۷٫تقویت امید

۸٫تقویت عقائد صحیح به‌ویژه توحید و ولایت

۹٫آسان شدن تحمل مشکلات

۱۰٫معنا بخشی به زندگی و…

در گفتار دوم این فصل، موانع بزرگی که توسل به اهل بیت(علیهم السلام) از سر راه متربی و سالک برمی‌دارد توضیح داده شده است. برخی از این موانع، عبارتنداز:

۱٫گناهان و موانع حاصل از آن

۲٫شیاطین و وساوس شیطانی

۳٫شقاوت ذاتی

۴٫کبر، غرور، عجب، بخل و سایر رذایل اخلاقی

۵٫برخی بیماری‌های روانی

۶٫مشکلات روزمرۀ زندگی

ممکن است ارتباط برخی از این اثرات با مسئله تربیت انسان مورد سؤال و تردید برخی باشد؛ اما در متن رساله، این ارتباط، به‌خوبی بیان شده است.

فصل پنجم

 در این فصل نیز آثار مثبت توسل به اهل بیت(علیهم السلام) در جهت تربیت و رشد دادن به جامعه اسلامی، توضیح داده شده و بیان گردیده است که توسل به آل الله، از دو مسیر به اصلاح و رشد جامعه می‌انجامد؛ یکی از مسیر اصلاح تک‌تک افراد جامعه، و دوم از مسیر تأثیرات خاصی که بر جامعه می‌گذارد و جامعه را به رشد و تعالی مورد نظر رهنمون می‌شود. این تأثیرات خاص در رساله فوق، چنین بیان شده است:

۱٫تقویت وحدت اجتماعی

۲٫تعظیم شعائر در اجتماع

۳٫حفظ و انتقال فرهنگ و ارزش‌های اسلامی

۴٫رشد و تعالی بخشیدن به فضای

 سیاسی جامعه

۵٫نوعی امر به معروف و نهی از منکر غیرمستقیم است که به اصلاح جامعه می‌انجامد

۶٫حفظ میراث فرهنگی جامعه

۷٫رونق اقتصادی جامعه

۸٫هم‌گرایی کشورهای اسلامی

9. سالم‌سازی فضای عمومی جامعه

۱۰٫تمرین و تقویت ولایت‌مداری در اجتماع

خاتمه

 یکی از سفارش‌های همیشگی اساتید اخلاق به علاقه‌مندان به معنویت و اخلاق، توسل هر روزی به اهل بیت(علیهم السلام) بوده و برای آن، برکات زیادی قائل بوده‌اند؛ اما تا کنون اهمیت این راهکار مهم، شیوه‌های مختلف توسل، آداب و شرایط آن و چگونگی تأثیر توسل در تهذیب و رشد اخلاقی، بیان نشده بود. مشخص نبود که توسل به اهل بیت(علیهم السلام) چگونه می‌تواند ما و جامعه ما را به رشد و تهذیب برساند. با انجام این تحقیق و کنکاش مفصلی که در زمینه تأثیرات متعدد و مختلف توسل به اهل بیت(علیهم السلام) صورت گرفته است. سرّ این همه اصرار بر توسّل تا اندازه‌ای مشخص می‌شود.

  ۱٫سوره  شمس:۹٫