بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ

قال الله سُبحانه و تَعالی: «وَجَاءَ مِنْ أَقْصا الْمَدِينَةِ رَجُلٌ يَسْعَىٰ قَالَ يَا قَوْمِ اتَّبِعُوا الْمُرْسَلِينَ، اتَّبِعُوا مَنْ لَا يَسْأَلُكُمْ أَجْرًا وَهُمْ مُهْتَدُونَ، وَمَا لِيَ لَا أَعْبُدُ الَّذِي فَطَرَنِي وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ؟»

اکنون که یک سال از ارتحال عالم عامل و سالکِ الی‌الله، حضرت آیت‌الله آقای حاج شیخ محمدعلی ناصری«رضوان‌الله‌تعالی‌علیه» می‌گذرد، خداوند سبحان را سپاس‌گزاریم که با همّت جمعی از شاگردانِ ایشان در بنیاد علمی‌فرهنگی هاد، که از زمرۀ باقیات صالحات آن عالم بزرگوار است، همایشی در تبیین سیره و اندیشۀ اخلاقی، تربیتی و مهدوی آن عالم وارسته برپا گشته و از آثار و تألیفات ایشان نیز رونمایی می‌گردد. از این اهتمام شایسته که مایۀ زنده نگاه داشتن ذکر و یاد آن عالم پارساست، تقدیر و تشکّر می‌کنم و امیدِ آن دارم که این همایش، مصداقِ«عِنْدَ ذِكْرِ اَلصَّالِحِينَ تَنْزِلُ اَلرَّحْمَة» بوده و به هدف خود نائل آید.

در این فرصت کوتاه، ضمن تکریم نام و مقام آن عالم جلیل، نکاتی را یادآور می‌شوم:

۱) شخصیّت علمی و عملی حضرت آیت‌الله ناصری«اعلی‌الله‌مقامه» در جوار مضجع مطهّر و نورانی حضرت مولی‌الموالی، امیرالمؤمنین«علیه‌افضل‌صلوات‌المصلّین» در حوزۀ علمیّۀ مقدّسۀ نجف اشرف و تحت تربیت اساتید عالیقدر و شامخ آن حوزۀ مبارکه شکل گرفته است.

جدا از مرتبت علمی آن عالم ربّانی و حضور طولانی در محضر اساطین فقاهت در آن حوزۀ کهن، شاکلۀ اخلاقی و معنویِ آن معلّم اخلاق، در محور مهذِّبان نفوس و مربّیان بزرگی همچون مرحوم آیت‌الله العظمی سید جمال‌الدّین گلپایگانی و مرحوم آیت‌الله سید محمّد کشمیری و جناب شیخ محمّد کوفی و امثال این بزرگان«قدس‌الله‌اسرارهم» ساخته شده است؛ و این در کنار مصاحبت با دوستان و همراهانی نظیر فقیه نزیه و پارسا مرحوم حضرت آیت‌الله آقای حاج شیخ حسن صافی«رضوان‌الله‌تعالی‌علیه» و امثال ایشان است.

این سرگذشت کوتاه که از الطاف بزرگ خداوند سبحان بر مرحوم آیت‌الله ناصری بوده است، امّا درس آموزنده‌ای است که به ویژه جونان عزیز و خصوصاً طلّاب و روحانیون جوان باید بدان توجّه نمایند. الله‌الله در انتخاب اساتید و معلّمان و در گزینش دوستان و مصاحبان و همراهان! «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ».

۲) محور اصلی عمل و تلاش و مجاهدت مرحوم آیت‌الله ناصری«قدّس‌سرّه» پس از بازگشت از نجف اشرف و حضور در حوزۀ علمیّۀ اصفهان، یکسره بر تربیت طلّاب و ترویج اخلاق و معنویّت در حوزۀ علمیّه و در متن اجتماع بود؛ امّا در این حرکت، هرچه بود دعوت الی‌الله و فراخواندن به سوی خداوند تعالی بود: «وَمَنْ أَحْسَنُ قَوْلًا مِمَّنْ دَعَا إِلَى اللَّهِ وَعَمِلَ صَالِحًا وَقَالَ إِنَّنِي مِنَ الْمُسْلِمِينَ»؛ و این همان هدف مقدّسی است که اساسِ دعوت همۀ انبیاء الهی«صلوات‌الله‌علیهم‌اجمعین» بوده است: «وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ»؛ و این همان راه روشنِ توحید و پرهیز از شرک است: «قُلْ هَذِهِ سَبِيلِي أَدْعُو إِلَى اللَّهِ عَلَى بَصِيرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِي وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ».

سرّ محبوبیّت آیت‌الله ناصری در میان همگان، همین بود که ایشان همگان را به خداوند مهربان و نه به خود و دیگران، فرا می‌خواند و از این جهت برنامه‌های اخلاقی و سلوکی این عالم متخلّق، همگی بر محور تعالیم انسان‌ساز قرآن و متَّخذ از سیرۀ والای تربیتی عترت طاهره«علیهم‌الصلوة والسّلام» بود.

نیاز جدّیِ امروز جامعۀ ما و علی‌الخصوص حوزه‌های علمیّه نیز همین اخلاقِ «قرآن‌محور» و «عترت‌محور» است، اخلاقی که به تعبیر والای پیامبر اکرم«صلی‌الله‌علیه وآله وسلّم» رشتۀ اتّصال بندگان به خداوند است: «جَعلَ اللّهُ سُبحانَهُ مَكارِمَ الأخْلاقِ صِلَةً بَينَهُ و بَينَ عِبادِهِ ، فحَسْبُ أحَدِكُم أنْ يَتَمسّكَ بخُلقٍ مُتَّصِلٍ باللّهِ»، و به تعبیر بلند امیر مؤمنان«سلام‌الله‌علیه»: حتی اگر امید به ثواب الهی و خشیت از عقاب الهی هم در میان نبود، ولی همچنان در پی اخلاق بودن، شایسته و بایسته بود چرا که بهروزی و کامیابی انسان در گرو اخلاقی زیستن است: «لَوْ كُنّا لا نَرْجُو جَنَّةً وَلا نَخْشى نارا وَلا ثَوابا وَلا عِقابا لَكانَ ینْبَغى لَنا اَنْ نُطالِبَ بِمَكارِمِ الاْخْلاقِ فَاِنَّها مِمّا تَدُلُّ عَلَى سَبیلِ النَّجاح»، و به همین سبب آنچه آدمی را از حضیضِ مرتبۀ حیوانیّت به اوجِ مقامِ انسانیّت، ارتقاء می‌بخشد، تخلّق به اخلاق است، چنانکه در سخن حکمت‌آمیز دیگری از امیر بیان«سلام‌الله‌علیه» آمده است: «مَن تخلّق بالاخلاق النفسانیّة فقد صار موجوداً بما هو انسان دون أن یکون موجوداً بما هو حیوان».

عمر شریف مرحوم آیت‌الله ناصری در این مسیر والا و نورانی سپری شد و به حق باید گفت: عاشَ سعیداً و ماتَ سعیداً.

۳) این عالم واصل، چنانکه همگان می‌دانند یکی از شیفتگانِ دلباختۀ حضرت ولی‌ّعصر و صاحب امر، بقیة‌الله‌الأعظم«ارواحنا و ارواح‌العالمین لتراب مقدمه‌الفداء» بودند و در این عرصه، عاشق صادقی بود که گواهش در دلِ سوخته و چشم اشک‌بار و بیانِ همواره آمیخته با ذکر یار و مهم‌تر از این‌ها، عمل خالصانۀ ایشان نمایان گشته بود. این روحِ عطش‌ناک انتظار و این شیوۀ مرضیۀ ایشان نیز برای همۀ منتظران مهدی موعود«عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشّریف» سازنده و آموزنده بود و شیفتگی و انتظار آنان را می‌افزود.

انتظار فرج در معنای حقیقی آن، التزام به راه و سیره و مسیرۀ امام زمان«سلام‌الله‌علیه» و اولیاء معصومین«صلوات‌الله‌علیهم اجمعین» است: «مَنْ كَانَ لِلَّهِ مُطِيعاً فَهُوَ لَنَا وَلِيٌّ وَ مَنْ كَانَ لِلَّهِ عَاصِياً فَهُوَ لَنَا عَدُوٌّ وَ مَا تُنَالُ وَلَايَتُنَا إِلَّا بِالْعَمَلِ وَ الْوَرَعِ».

خلاصه، اینکه: حضرت ولیّ‌عصر«ارواحنا‌فداه» از ما انتظارِ معطوفِ به عمل و تقوا و پرواپیشگی و تسلیم را مطالبه فرموده‌اند: «فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ سَلِّمُوا لَنَا وَ رُدُّوا الْأَمْرَ إِلَيْنَا».

۴) مرحوم آیت‌الله ناصری«قدّس‌سرّه»، عالِم منعزل و بریدۀ از اجتماع نبود و دردِ مردم داشت. اخلاق و سیر و سلوک، او را از جامعه و مردم و دردها و رنج‌ها و مشکلات آنان جدا نساخته بود، بلکه ایشان را به مردم و نیز به متن حوزه‌ها و طلّاب و روحانیّون، نزدیک‌تر ساخته بود و فکر و اهتمام ایشان را در گره‌گشایی و خدمت به خلق خدا قرار داده بود و در این عرصه نیز یادگارهایی از این عالم فقید، چه در تأسیس مدارس علمیّه و مؤسّسات آموزشی و فرهنگی در حوزه‌های علمیّۀ قم و اصفهان و چه در بنیان‌گذاری بنیادهای اجتماعی و مردمی باقی مانده است که به امید خداوند متعال و با همّت والای شاگردان و ارادتمندان ایشان و خصوصاً فرزندان و آقازادگان مکرّمشان به نحو شایسته و بهتر از گذشته، استمرار و استدامه خواهد یافت. «ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ».

آنچه در این مجال، در طیّ چهار نکته بیان شد، چارچوب شخصیّت برجسته و سیرۀ روشن مرحوم آیت‌الله ناصری«قدّس‌سرّه‌الشّریف» بود که ان‌شاء‌الله‌تعالی برای همگان، سرمشق آموزنده‌ای خواهد بود که مایۀ رحمت و تعالی است.

از پیشگاه خداوند تعالی، علوّ درجات آن عالم ربّانی را مسألت کرده و توفیقات و سعادت همۀ شما شرکت‌کنندگان در همایش تبیین سیرۀ این عالم درس‌آموز را خواستارم.

والسّلام علیه و علیکم و رحمة‌الله و برکاته.

حسين المظاهرى

۱۱ / ربیع‌الأول / ١٤٤۵

۵ / مهرماه / ١٤٠۲