محو دلدار :  حضرت مهدی ع؛  امان دنیا (خُلُق  ۲۴)

بخشی از سخنرانی آیت الله ناصری حفظه الله

بسم الله الرحمن الرحيم

و لا حول و لا قوة الا بالله العلي العظيم …

همان‌طور که هر ميوه و غذايي اثري دارد، هر عبادت و عملي نيز اثر خاصي دارد. استاد ما -خدا رحمتشان کند- سفارش مي‌کردند که اين اعمال مستحبي را -و لو يک بار در عمر- انجام بدهيد. هر کدام، يک اثري دارد. اعمال مستحب، زياد است؛ لکن اهم و مهم  دارد. بعضي، آثار زيادي دارد و بعضي، کمتر؛ مثلاً تسبيح حضرت زهرا علیهاالسلام بعد از نماز، ثواب هزار رکعت نماز دارد. ماجراي اين تسبيحات اين است که حضرت زهرا علیهاالسلام از محضر پدر بزرگوارشان تقاضاهايي کردند و حضرت براي سهولت کارهاي دنيايي و روان شدن کارها تسبيحات حضرت زهرا علیهاالسلام را سفارش فرمودند. يکي ديگر از آثار تسبيح حضرت زهرا علیهاالسلام، اين است که پيوسته انسان به فکر اين بزرگوار و مظلوميتشان باشد و خلاصه ارتباطش را با ولايت استوار کند. شايد نبي اکرم صلی الله علیه و آله هم مي‌خواستند از طريق فاطمه زهرا علیهاالسلام ولايتي‌ها به سعادت و تکامل ابدي برسند که اين تسبيح را دستور دادند.

يکي از مطالبي که دربارة حضرت بقية الله علیه السلام قابل توجه است، اين است که فايدة امام غايب و دور از دسترس براي ما چيست و چگونه مي‌توانيم از ايشان بهره ببريم؟ با توجه به مجال کوتاه، در اين باره چند نکته را مطرح مي‌کنم. آيه شريف قرآن مي‌فرمايد:

وَ ما كُنَّا مُعَذِّبينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولاً؛^۱

مسلم است که پروردگار، قواعد و ضوابطي براي بشر تعيين کرده‌ است. کلاس به کلاس هم بوده است. حضرت آدم و مردمان آن زمان، کلاسي داشته‌اند؛ حضرت نوح و حضرت ابراهيم يک کلاس داشته‌اند و همين طور بوده است تا رسيد به نبي اکرم صلی الله علیه و آله و کلاس‌هاي ابتدايي تمام شد. مرحله نبي اکرم تقريباً مرحلة دانشگاهي است. وظيفة جامعة هر زمان، اين بوده است که طبق  همان ضوابط و احکام، عمل کنند. کساني که عمل کردند، خدا اجرشان را مي‌دهد و کساني که عمل نکردند و احکام الهي را زير پا گذاشتند، حضرت حق، برايشان عذاب فرستاد که صفحة تاريخ، نمونه‌هايي از هر دو دسته را در خود دارد. از زمان حضرت آدم -حدود شش هزار سال پيش- تا زمان نبي اکرم صلی الله علیه و آله، امت‌هايي که احکام الهي را زير پا گذاشتند و پيغمبرها و اوصياي پيغمبرها را کشتند، خدا برايشان عذاب نازل کرد. صفحات تاريخ، شاهد صدق اين مدعا است؛ لکن از زمان بعثت حضرت محمد صلی الله علیه و آله تا به حال چنين عذاب‌هايي نازل نشده است؛ چه معاصي و فسادهايي که از اين امت سر زد؛ ولي عذاب نازل نشد. علتش چيست؟ حضرت حق در اين آيه شريف مي‌فرمايد: اي حبيب من! در امت‌هاي گذشته به وسيلة معصيت و مخالفت و طغيان، برايشان عذاب نازل مي‌کردم؛ اما امت تو را تا هنگامي که تو در ميانشان هستي به احترام تو عذاب نمي‌کنم. جبرئيل مکرر به محضر نبي اکرم مي‌آمد که رسول الله صلی الله علیه و آله اجازه دهد کوه‌ها را بر اين‌ مردم مسلط کند تا همه را نابود نمايد. مَلَک موکّل آب آمد و گفت:‌ «يا رسول الله! اجازه بده» حضرت اجازه ندادند و به ملک موکل باد هم اجازه ندادند. حضرت حق فرمود به سبب احترام و علاقه و محبتي که به شما دارم، امتت را عذاب نمي‌کنم. بعد از پيغمبر صلی الله علیه و آله، اميرالمؤمنين علیه السلام که نفس پيغمبر است به دليل آيه «انفسنا»^۲؛ بعد، حضرت امام حسن علیه السلام که نفس اميرالمؤمنين علیه السلام است؛ بعد، امام حسين علیه السلام، يکي يکي تا اکنون که زمان غيبت کبرا است و حضرت بقية الله امان از نزول عذاب است. چه فايده‌اي بيشتر از اين مي‌خواهيد؟ اين بي‌بندوباري حاکم در تمام دنيا را مي‌بينيد که به مملکت امام زمان هم سرايت کرده است؛ لکن به احترام امام زمان، عذاب بر ما نازل نمي‌شود. هر معصيتي که مي‌شود -خدا مي‌داند- تيري به قلب نازنين امام زمان است. امام زمان، آگاه از نيت‌ها، اعمال و رفتار ما است. همه را مي‌بيند و مي‌داند.

يکي از نفع هاي امام زمان، عدم نزول بلا است؛ با اين‌که همة ما استحقاق نزول عذاب را داريم. چه نفعي از اين بالاتر؟ آيه شريف مي‌فرمايد:

إِنْ أَصْبَحَ ماؤُكُمْ غَوْراً فَمَنْ يَأْتيكُمْ بِماءٍ مَعين؛^۳

اگر چنانچه شما صبح کرديد و سطح آب پايين رفته بود، کيست که بتواند سطح آب پايين رفته را به شما برساند؟ هيچ کس جز حضرت حق، نمي‌تواند. در اين آيه شريف حضرت حق، امام زمان را به «ماء معين» تشبيه کرده است؛ يعني امام زمان، نتيجه و اثر آب گوارا را دارد. آب چه اثر وجودي در عالم دارد؟ آب، منشأ حيات جميع موجودات است. حيوانات و نباتات، به وسيلة آب زنده‌اند. آب نباشد، حياتي نيست. حضرت حق مي‌فرمايد: مثل امام زمان، مثل آب حيات است. چه نفعي از اين بالاتر مي‌خواهي؟ حيات من، منوط و مرهون وجود امام زمان است. امام زمان نباشد، موجودي نيست. در روايات آمده است:

لَوْ بَقيَتْ الاَرْضُ يَوْماً واحداً بِلا إمامٍ مِنّا لَساخَتْ الاَرضُ بِاَهْلِها؛^۴

اگر يک روز زمين بدون امامي از ما اهل‌بيت بماند، ساکنين خود را به داخل فرو مي‌کشد.

مَثَل امام زمان، مَثَل روحِ عالمِ وجود است. هر شخصي، روحي دارد و آن روح است که سبب حرکت و انتقال انسان مي‌شود. امام زمان هم، روح عالم وجود است. اگر روح نباشد «ناصري» نيست. اگر امام زمان نباشد، عالم وجودي نيست. بقاء عالم وجود و نظم عالم وجود، به وجود حضرت بقية الله است. چه نفعي از اين بالاتر مي‌خواهي داشته باشد؟ در روايتي از حضرت سجاد علیه السلام حکايت شده است:

لَا تَنَامَنَّ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ فَإِنِّي أَكْرَهُهَا لَكَ إِنَّ اللهَ يُقَسِّمُ فِي ذَلِكَ الْوَقْتِ أَرْزَاقَ الْعِبَادِ وَ عَلَى أَيْدِينَا يُجْرِيهَا؛^۵

دوست ندارم  و نمي‌پسندم که شما قبل از طلوع آفتاب بخوابيد زيرا خداوند رزق هر کسي را قبل از طلوع آفتاب به دست ما [اهل‌بيت] تقسيم مي‌کند.

علماي اخلاق دستور مي‌دهند بين الطلوعين بيدار باشيد؛ اثر بسزايي دارد. هم براي جنبه‌هاي روحاني هم براي جنبه‌هاي جسماني و هم براي توسعة رزق. يکي از بزرگان در نجف اشرف، توسلاتي به اميرالمؤمنين علیه السلام کرد که: «يا علي! تو خودت نان جو مي‌خوردي؛ من نمي‌توانم. زندگي است و خرج دارد. يک فکري براي ما بکن. ما به شما پناه آورديم. آن روز و فردا و اين ماه و آن ماه، خبري نشد؛ يک روز عصباني شد و به حرم رفت که: يا علي! ديگر نمي‌توانم صبر کنم. يک فکري براي من بکن. شب حضرت را در خواب ديد. فرمودند: «برو اهواز، فلان جا، کارت اصلاح مي‌شود». بلند شد و رفت همان جايي که حضرت فرموده بود. شخصي به او گفت: «آقا فرمودند بين الطلوعين بيدار باش؛ توسعة رزق شما تضمين شده است». مي‌پرسد: «آقا کيست؟» جواب مي‌دهد: «حضرت بقية الله. آقا فرمودند بين الطلوعين بيدار باش؛ توسعه رزق شما تضمين شده است».

غرض اين‌که روايات متعددي دارد بين الطلوعين انسان بيدار باشد. اول وقت نماز، بيدار باش و نمازت را بخوان. تعقيبت را بخوان و بيدار باش. هم براي روحت، هم براي جسمت و هم براي توسعة رزقت اثر دارد. حضرت سجاد علیه السلام مي‌فرمايد: دوست ندارم شما بين الطلوعين خواب باشيد؛ زيرا خدا به دست ما رزق‌ها را ميان بندگان تقسيم مي‌کند. اين مطلب را امام سجاد علیه السلام که مسؤوليت عالم وجود به عهده‌شان بود، مي‌گويند. الآن هم حضرت بقية الله مسؤوليت عالم وجود را دارد، رزق جميع مخلوقات به دست مبارکشان تقسيم مي‌شود. امام، يک مقام رفيعي است. انسان، مقداري با مقام ولايت آشنا باشد، مي‌فهمد اميرالمؤمنين علیه السلام چقدر مظلوم بوده است. وقتي معناي ولايت را فهميديم، بعد مي‌فهميم که حضرت علي علیه السلام چقدر مظلوم است و حضرت زهرا علیهاالسلام چقدر مظلوم است. اغلب بزرگان هم اين روايات را نقل کرده‌اند. اين هم يک اثر وجودي امام زمان و يکي از نفع‌هاي وجودي آن حضرت است.

در زيارت معتبري حضرت ابا عبدالله علیه السلام مي‌فرمايد: حضرت حق هر تصميمي که بخواهد در عالم وجود بگيرد، به وسيلة اهل‌بيت اين تصميم را مي‌گيرد. حضرت مي‌فرمايد:

إِرَادَةُ الرَّبِّ فِي مَقَادِيرِ أُمُورِه تَهْبطُ اليکم و تصدر من  بيوتکمِ؛ ^۶

اراده پروردگار، در مديريت امور، به سوي شما نازل و از خانه‌هاي شما صادر مي‌شود.

اراده کردن حضرت حق در تقديرات عالم وجود، در خانه اهل‌بيت علیهم السلام نازل مي‌شود و احکام از آنجا صادر مي‌شود به موجودات. چه اثري بالاتر از اين براي امام زمان مي‌خواهي؟ در زيارت رجبيه مي‌خوانيم:

أَنَا سَائِلُكُمْ وَ آمِلُكُمْ فِيمَا إِلَيْكُمْ فِيهِ التَّفْوِيض؛^۷

يا بن الرسول الله! اي چهارده نور مقدس! من آرزو دارم و سؤال مي‌کنم از شما در آنچه که خدا به شما واگذار کرده است.

مديريت عالم وجود را به اهل‌بيت عصمت و طهارت علیهم السلام واگذار کرده است. اگر چه حضرت حق رب است؛ لکن اين مديريت را به مقام ولايت تحويل داده است^۸ و به واسطة آن بزرگواران، ارادة خود را اجرا مي‌کند.

پی‌نوشت‌ها:

1. سوره اسراء: ۱۵٫

2. سوره آل عمران: ۶۱٫

3. سوره ملک: ۳۰٫

4. دلائل الامامه، محمد بن جرير طبري، قم، دار الذخائر للمطبوعات، ص ۲۳۱٫

5. ۵ . بحارالانوار، علامه مجلسي، مؤسسة الوفاء بيروت – لبنان،‌ ۱۴۰۴ ق، ج ۴۶، ص ۲۳٫

6. ۶ . کافي، کليني، تهران، دارالکتب الاسلاميه، ۱۳۶۵ ش، ج ۴، ص ۵۷۷٫

7. بحارالانوار، ج ۹۹،‌ ص ۱۹۵٫

8. شايان ذکر است که اين معنا با «تفويض» باطلي که معتزله به آن اعتقاد دارند، کاملاً متفاوت است. در نظر معتزله، خداوند امور عالم را پس از خلق آن به خود انسان تفويض کرده و در واقع انسان را مستقل و بي‌نياز از خداوند مي‌بيند؛ در حالي که از نگاه شيعه، اگر چه اراده الهي از طريق مجاري فيض، يعني اهل‌بيت علیهم السلام در عالم جاري مي‌شود؛ ولي خود اهل‌بيت علیهم السلام و تمام موجودات عالم هستي، لحظه به لحظه محتاج و نيازمند و فقير و وابسته به حضرت حق تعالي هستند و هيچ موجودي کوچک‌ترين استقلالي از خود ندارد.