سؤال: جوانی هستم که برای انجام بعضی تحقیقات و کارهای شخصی، وارد اینترنت می شوم، اما متأسفانه وسوسه می‌شوم و به برخی سایت‌های غیراخلاقی مراجعه می‌کنم. برای خلاصی از این عادت زشت، چه‌ کار کنم؟

پاسخ: با سلام خدمت شما دوست عزیز و همه خوانندگان محترم.

برای حل این مشکل لازم است در چند بخش مطالبی خدمت شما تقدیم شود. دلایل و زمینه‌های بروز به این مشکل، متعدد و مختلف است. گاهی حس کنجکاوی و گاهی نیازهای جنسی و در بعضی مواقع غفلت و عدم توجه به ارزش و جایگاه انسان در نظام عالم و همچنین جهل و کم اطلاعی از آثار مخرب این نگاه‌ها، عامل پیدایش این ناهنجاری است و گاهی فراغت و بیکاری، تحریک‌های محیطی و خانوادگی دلیل این مشکل است و… گاهی ترفندهای شیاطین انسی باعث مبتلا شدن به این ناهنجاری است. چنانچه برخی عکس‌ها و تصاویر زشت را برچسب‌های خوب می‌زنند تا ناخواسته دیده شوند.

ما تا آنجا که ظرفیت این نوشتار اقتضاء می کند، به مهم‌ترین راهکارهای ممکن اشاره می نماییم. در درجه اول باید دربارة برخی موضوعات، شناخت بیشتری کسب کنید؛ مانند اهمیت و جایگاه چشم و آثار پاکی و عواقب پلیدی آنکه تحت عنوان  راهکارهای معرفتی از آن بحث می‌کنیم. در مرحله بعد، راهکارهای عملی و رفتاری درمان این -مشکل در شماره بعد و با همین عنوان- تقدیم می گردد. به امید اینکه با عنایات حضرت ولی عصر عجل الله تعالی و فرجه الشریف مؤثر واقع شود.

راهکارهای معرفتی

1. توجه به کرامت انسانی خود

حضرت امیر علیه السلام می‌فرمایند:

مَنْ كَرُمَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ هَانَتْ عَلَيْهِ شَهْوَتُه؛‏^۱

کسی که از کرامت نفس برخوردار باشد، شهواتش بر او کوچک و حقیر می‌شوند.

یکی از راه‌های مقابله با شهوات، تغییر نگاه انسان به آن است. اگر در نگاه انسان، شهوت مهم‌ترین امر و بهترین مقصد باشد، طبیعتاً تعدیل و کنترل آن هم مشکل به نظر می‌رسد؛ اما اگر هدف انسان و مهم‌ترین دغدغه او، امور برتر و متعالی دانسته شد، کنترل و تعدیل شهوت، آسان‌تر خواهد بود؛ از این رو لازم است انسان حقیقت و هدف خویش را بهتر بشناسد، تا متوجه شود شهوت اگر چه لازمه زندگی دنیاست، اما فقط بخش کوچکی از انسانیت انسان و مربوط به جنبة حیوانی او است، نه همه معنای انسان.

ارزش انسان به این نیست که کار کند تا بتواند شهوترانی کند، و شهوترانی نماید تا بتواند کار کند. انسان برای رسیدن به مقام خلیفة اللهی خلق شده و مقصدش مقام قرب  (في‏ مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَليكٍ مُقْتَدِرٍ) ^۲است. همه لذت‌های فانی و حقیر دنیایی، نسبت به لذات معنوی و روحی ابدی، مانند نسبت لذتی است که انسان در دوران جنینی از خون رحم مادر می‌برد به لذات متنوعی که در این دنیا برای او فراهم است.

مقصد نهایی انسان، نعمت‌های بهشت نیست؛ اما اگر نعمت‌های بهشت را هم با لذت‌ها و شهوت‌های این دنیا مقایسه کنیم خواهیم دید که معقول نیست نعمت‌ها و لذت‌های ابدی و وصف نشدنی آخرت را به چند لحظه لذت شهوانی بفروشیم. از این رو لازم است درباره ارزش انسان و هدف خلقت او و وسعت و عظمت بهشت و جهنم، بیشتر مطالعه کنید.

2. جایگاه چشم در وجود انسان

یکی از مهم‌ترین بخش‌های وجود انسان، قلب انسان است که سلامت و فساد آن، نقش مستقیم و مهمی در سعادت و شقاوت انسان دارد. قرآن، کسانی را سعادتمند معرفی می‌کند که با قلبی سلیم به درگاه الهی وارد شوند. ^۳عشق به خوبان و خوبی‌ها، تمایل به انجام اعمال صالح و عبادات و… همه از قلب سالم نشأت می‌گیرد.

در روایات، قلب و دل انسان به کتاب و دفتری تشبیه شده که در آن می‌نویسند و یکی از قلم‌هایی که در این دفتر می‌نویسد و سلامت و فساد آن را رقم می‌زند، قلم چشم است. ^۴چشم یکی از کانال‌های ورودی دل و قلب انسان است. برخی فکر می‌کنند وقتی دیدن صحنه‌ای پایان پذیرفت، همه چیز تمام می‌شود؛ در حالی که  هر چه انسان می‌بیند، در صفحه دل تأثیر گذاشته، نقش آن در دل و قوه خیال انسان یا به تعبیری دیگر در ضمیر ناخودآگاه انسان باقی می‌ماند؛ به همین دلیل انسان‌ها بعد از چند سال، برخی صحنه‌ها را  که قبلاً دیده‌اند به یاد می‌آورند و از قوه خیال به حافظه بر می‌گردانند و به آن نگاه می‌کنند. حتی برخی صحنه‌ها که گمان می کنند فراموش شده‌اند، دوباره در خواب می‌بینند.

 بر فرض که آن صحنه‌ها پاک بشوند، آثارشان باقی می‌ماند؛ مانند میکروبی که به بدن سرایت کرده، انسان را بیمار می‌کند. این میکروب بعد با دارو از بین می‌رود؛ اما آثار بیماری مانند ضعف و سستی در بدن باقی است؛ از این رو از اهل‌بیت علیهم السلام روایات متعددی نقل شده که جایگاه مهم چشم را بیان می‌کنند:

حضرت علی علیه السلام در این باره می‌فرمایند:

العیون طلائعُ القلوب؛^۵

چشم‌ها، پيش‌قراولان دل‌هايند.

یعنی دل‌ها به سوی همان چیزهایی مایل می‌شوند و حرکت می‌کنند که چشم‌ها ببینند.

العین رائدُ الفتن؛^۶

چشم، رائد فتنه‌ها [گناهان] است.

رائد کسی را گویند که در وقت کوچ او را می‌فرستند تا جای پر علفی بجوید و مراد این است که چشم به منزله رائدی است برای فتنه‌ها.^۷ یعنی خیلی از گناهان بزرگ با یک نگاه آلوده آغاز می‌شود.

به همین دلیل، کنترل چشم، رابطه مستقیمی با تحصیل تقوا و سالم سازی دل و ایمن بودن از فتنه‌ها و در نهایت، جایگاه مهمی در سعادت و شقاوت انسان دارد.

3. شناخت آثار آلودگی چشم

یکی از موضوعاتی که باعث می شود اشخاص به خود اجازه دهند برخی تصویرهای ناروا را ببینند، بی‌اطلاعی از آثار مخرب دیدن این تصاویر است. فرد بی اطلاع، وقتی با چنین تصاویری روبه‌رو می‌شود و فطرتش او را از دیدن آن‌ها نهی می‌کند؛ اما او با خود می گوید: طوری نیست. مگر انسان یک بار نگاه کند، چه می‌شود؟! و …

غافل از اینکه دیدن برخی تصاویر حتی برای یکبار می‌تواند آثار زیانبار و غیر قابل جبرانی داشته باشد. کما اینکه یک ویروس خطرناک فقط کافی است یکبار وارد بدن فردی شود تا او را از پای درآورد.

از این رو لازم است برخی از آثار مخرب پلیدی چشم را مرور کنیم:

الف. چشم چرانی و تولید هوس‌های جدید

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم می‌فرمایند:

إیّاکُم و فُضُولُ النظر، فانّه یبذُرُ الهوی و یُولِدُ الغَفْلَة؛^۸

 از نگاه‌های بیهوده بپرهیزید؛ چرا که بذر هوا و هوس می‌کارد و غفلت به بار می‌آورد.

این کلام نورانی، حاوی نکات مهمی است:

نکته اول. آثار مخربی را که ذکر می‌کند نتیجه نگاه حرام نمی‌داند، بلکه نتیجه نگاه‌های زائد و لغو می‌شمارد. وقتی نگاه‌های زائد و لغو، تولید کننده هوا و هوس باشند و غفلت ایجاد کنند، نگاه‌های حرام و آلوده، بسیار بیشتر موجب غفلت و تولید هوا و هوس می‌شوند.

نکته دوم. تعبیر بذر، تعبیر دقیقی است. همان‌طور که بذر، ابتدا میوه نیست و بعداً به میوه تبدیل می‌شود، چه بسا نگاه‌های زائد و حرام هم در ابتدا تولید هوا و هوس نکنند؛ اما بذری را در وجود انسان می کارند که در آینده به هوا تبدیل می‌شوند.

نکته سوم. نگاه‌های زائد، شلوغی و کثرت را درون انسان ایجاد می‌کند که در این فضای شلوغ، امکان یاد خدا و توجه به اهل‌بیت علیهم السلام و یاد مرگ و معاد نیست. کسی هم که توفیق یاد خدا نداشته باشد، از آرامش قلبی و درمان مشکلات روحی و روانی خود محروم می‌شود و اضطراب و افسردگی، گریبانش را می‌گیرد.

ب. حسرت آفرینی

بسیاری از نگاه ها، میل به داشتن آن چیزی را که دیده می‌شود؛ برمی‌انگیزد اما داشتن همه چیز ممکن نیست و اگر هم ممکن باشد، صلاح نیست؛ به همین دلیل این نگاه‌ها و اشتیاق‌های ناممکن، به حسرت و عقده تبدیل شده، زندگی انسان را تباه می کند. حتی باعث می شود انسان داشته‌های خود را از یاد ببرد و قدر آن‌ها را نداند.

 کسانی که به صحنه‌های حرام نگاه می‌کنند، کم کم به خانواده خود هم بی‌میل می‌شوند؛ و از این رو روابطشان سرد می‌گردد و شیرینی زندگی خود را از دست می‌دهند. امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمایند:

مَن اَطْلَقَ ناظِره، أتْعَبَ حاضِرَه، مَن تتابَعَت لَحَظاتُهُ دامَت حَسَراتُهُ؛^۹

 کسی که عنان چشمش را رها سازد، زندگی‌اش را به زحمت اندازد. کسی که چشم چرانی‌اش پی در پی باشد، حسرت‌هایش پیاپی خواهد بود.

 امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:

کَم مِن نَظرةٍ أورَثَتْ حسرةً طویَلةً؛^۱۰

بسا نگاه‌هایی که افسوس طولانی به بارآرد.

 صحنه‌های حرام، مانند آتش هستند که رنگ و جلوه زیبایی دارند، اما تماس با آن موجب سوختن روح و روان انسان می‌شود؛ از این رو بعد از دیدن این تصاویر، اعصاب و آرامش انسان به هم می ریزد. حضرت علی علیه السلام می‌فرمایند:

 مَن غَضَّ طَرفَهُ أراحَ قَلبَهُ؛^۱۱

 کسی که چشم خود را کنترل کند، روح و روانش راحت گردد.

ج. نگاه حرام، سراشیبی گناه

با دیدن صحنه‌های مستهجن، شهوت تحریک می‌شود. و شهوت که تحریک شد، راهی برای خاموش کردن آن نیاز است و این، شروعی برای مبتلا شدن به گناهان بزرگ‌تر است. در روایات از حضرت عيسى علیه السلام نقل شده که فرمودند:

إِيَّاكُمْ وَ النَّظَرَ إِلَى الْمَحْذُورَاتِ فَإِنَّهَا بَذْرُ الشَّهَوَاتِ وَ نَبَاتُ الْفِسْق؛‏^۱۲

از نگاه كردن به آنچه منع شده است بپرهيزيد؛ زيرا كه آن، بذرِ شهوت ها و نهال گناه است.

منشأ آلودگی بسیاریِ از افراد که مبتلا به گناهان زشت و پلیدی مانند خود ارضایی می‌شوند، دیدن تصاویر حرام است.

نفس، حتی در دیدن تصاویر مستهجن هم به کم قانع نیست و هر بار می‌خواهد که بیشتر و بدتر از آن‌ را ببیند و آنچه قبلاً دیده، برایش جذاب نیست. و این حالت، یعنی افتادن در سراشیبی سقوطی که پایانش هلاکت است.

آن‌هایی هم که ازدواج نموده و امکان پاسخگویی به شهوات تحریک شده را دارند، دچار آسیب‌های متعدد دیگر می‌شوند که یکی از آن‌ها سرد شدن و بی‌میلی نسبت به خانواده می‌باشد.

حضرت امیر علیه السلام می‌فرمایند:

 نِعم صارفُ الشَهواتِ غَضُّ الأبصارِ؛ ^۱۳

فرو بستن چشم‌ها، بازدارنده خوبی از امیال شهوی و خواسته‌ها است.

د. کاهش عقلانیت

عقل، اصل و ریشه هرگونه خیر است هر چه انسان عاقل‌تر باشد، در زندگی موفق‌تر و به سعادت ابدی نزدیک‌تر است. از طرفی، دیدن تصاویر مستهجن، باعث تحریک و تقویت شهوت و مسلط شدن آن‌ها بر عقل می‌شود. همان‌طور که امام علی علیه السلام می‌فرمایند:

 الهوی ضِدُّ العقلِ؛^۱۴

 هوای نفسانی، ضد عقل است.

 وقتی که عقل انسانی، ضعیف و مقهور شهواتش شد، رفتارهای شخص به حیوانات شبیه تر خواهد بود تا انسان و افرادی که در امور شهوانی زیاده‌روی می‌کنند، کارشان به رفتارهای پلیدی می‌کشد که بیانش نفرت انگیز است. در روایات هشدار داده اند که:

من مَلَکتهُ نَفسُهُ، ذلَّ قَدْرَه؛^۱۵

هر کس هوای نفسش بر او چیره گردد، منزلتش پست گردد.

 عقل انسان شهوتران و چشم چران، نه تنها به کار آخرتش نمی‌آید؛ بلکه توان مدیریت زندگی دنیایی خود را هم از دست می‌دهد.

ه) عذاب اخروی

پيامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

 مَن مَلأَ عَينَهُ مِن حَرامٍ مَلأَ الله ُ عَينَهُ يَومَ القِيامَةِ مِن النّارِ ، إلاّ أن يَتوبَ و يَرجِعَ؛^۱۶

 هر كه چشم خود را از حرام پر كند، خداوند روز قيامت چشم او را از آتش پر گرداند، مگر اينكه توبه كند و از عمل خود دست بردارد.

4. شناخت برکات پاکی چشم

الف. درک لذت ایمان

ایمان، سرچشمه پاکی و مایه پیشرفت و آرامش و سعادت است. ایمان، هدف از تربیت و رشد انسان است. یکی از راه‌های رسیدن به ایمان، مراقبت از چشم است.

حضرت امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:

 النَظرةُ سَهمُ من سهامِ ابلیسَ مسمُومٌ،مَن تَرکهاَ لله عزَّوجلَّ لا لِغَیره أعقَبَهُ اللّهُ إیماناً یَجدُ طَعمَهُ؛^۱۷

چشم چرانی، تیری از تیرهای زهر آلود شیطان است. هر کس برای رضای خدای عزوجل  -نه به انگیزه‌ای دیگر- نگاه حرام را رها کند، خداوند به او ایمانی عطا کند که طعمش را بیابد.

ب. درک شیرینی عبادت

حضرت حق، برای هر حرکت مثبتی پاداشی قرار داده است که چه بسا در همین دنیا به آن می‌رسیم؛ از جمله مهار چشم از دیدن صحنه‌های حرام. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

 ما مِن مُسلِمٍ يَنظُرُ امرأةً أوّلَ رَمقَةٍ ثُمّ يَغُضُّ بَصَرَهُ إلاّ أحدَثَ الله تعالى لَهُ عِبادَةً يَجِدُ حَلاوَتَها في قَلبِهِ؛^۱۸

هیج فرد مسلمانی نیست که چشمش به نامحرمی بیفتد و چشم خود را فرو اندازد، مگر آن که خدای تعالی به او توفیق عبادتی می‌دهد که شیرینی آن را در قلبش می‌یابد.

همچنین از آن حضرت نقل است که فرمودند:

نگاه به زیبایی‌های زنان، تیری از تیرهای شیطان است که هر کس از این نگاه‌ها صرف نظر کند، خداوند مزه عبادتی را به او می چشاند که  شیرینی و گوارایی‌اش را در دل احساس می‌کند.^۱۹

عبادت، لذاتی دارد که هیچ لذتی با آن قابل مقایسه نیست؛ چرا که جنس آن متعالی بوده و از سنخ لذت‌های حیوانی نیست.

اگر خواهان نماز با توجه، زیارت دلچسب، گریه عمیق بر سید الشهداء علیه السلام ، سجده های شیرین طولانی و … هستیم، باید چشم خود را مهار کنیم و با دیدن محرمات، این آرزوها محقق نخواهد شد. در حدیث آمده است که فردی محضر حضرت علی علیه السلام شکایت کرد که توفیق خواندن نماز شب ندارم. حضرت در پاسخ فرمودند:

تو کسی هستی که گناهانت تو را  به بند کشیده‌اند.^۲۰

ج. توفیق معرفت

وقتی انسان، چشم از حرام بپوشد، می‌تواند حقایق عالم ملکوت و نهان جهان و عظمت الهی را ببیند. در واقع، صحنه‌های حرام، برگه‌های امتحانی هستند که خداوند پیش روی انسان می‌گذارد. اگر از این امتحان سربلند بیرون آمد، عجایب و معارف حقیقی عالم را به او نشان می دهند؛ معارفی که دانستن آن‌ها به انسان، حیات و معنای دیگری می‌دهد، و عجایبی که دیدنشان باعث ورود انسان به عالم زیبا و عظیم دیگری می‌شود.  پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم می‌فرمایند:

غُضُّوا أبصارَکم تَرونَ العجائب؛^۲۱

چشمانتان را فرو بندید؛ شگفتی‌ها و عجایبی را خواهید دید.

خلاصه اینکه چشم انسان، یکی از ورودی های قلب است که اگر مراقبت شود، ایمان و معرفت و عبادت حضرت حق را در پی خواهد داشت و لذت آن را در کام می‌نشاند و اگر -نعوذ بالله کنترل- نشود، باعث ضعف عقلانیت و زیاد شدن هوا و هوس‌ها و ارتکاب گناهان بزرگ‌تر و شقاوت و بدبختی در دنیا و آخرت است. مهار چشم، شرط حتمی و اساسی برای دوری از گناهان و رسیدن به معارف و حقایق و سعادت است.

ب. راهکارهای رفتاری و عملی

این راهکارها را می توان به دو دسته «راهکارهای معنوی» و «راهکارهای ظاهری» تقسیم کرد:

راهکارهای رفتاری معنوی

1. ذکر و عبادت خداوند متعال

میل به گناه و معصیت، یک بیماری روحی است. از طرفی ذکر و یاد حضرت حق، خاصیت درمان‌گری دارد. هر چه ذکر حقیقی و قلبی در طول شبانه روز بیشتر و بهتر باشد، میل به گناه و شهوات در انسان، کمتر خواهد بود. در نقطه مقابل، هر چه شهوترانی و آلودگی به گناه زیاد شود، میل به ذکر و عبادت خدا در انسان ضعیف می گردد.

از این رو باید به نماز اول وقت- به‌ خصوص در مسجد و با جماعت- بسیار اهمیت داد و بعد از نمازها، دعاها و تعقیبات را زمزمه کرد. باید در طول شبانه روز، ساعتی را برای خلوت با خدای خود قرار داد و در این ساعت، در را به روی هر چیز و هر کس و هر فکری بست و به خدای خود رو آورد. همچنین باید به تلاوت قرآن پرداخت؛ چرا که فرمود:

وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنين؛‏^۲۲

و از قرآن، آنچه شفا و رحمت است براى مؤمنان، نازل مى‏كنيم.

در جلسات معنوی مانند هیأت­ها، جلسات قرآن، زیارتگاه­ها شرکت کنید و معنویت خود را تقویت نمایید، تا قدرت لازم برای مقابله با وسوسه های نفسانی و شیطان را به دست آورید. البته در تمام موارد فوق، ظرفیت خود را رعایت کنید و با دلزدگی و ملالت به عبادت نپردازید.

۲٫بهره بردن از یاد مرگ

حضرت باقر  علیه السلام به شیعیان خود چنین توصیه می‌فرمایند:

 أَكْثِرْ ذِكْرَ الْمَوْتِ فَإِنَّهُ لَمْ يُكْثِرْ إِنْسَانٌ ذِكْرَ الْمَوْتِ إِلَّا زَهِدَ فِي الدُّنْيَا؛^۲۳

 بسیار یاد مرگ کن؛ زیرا انسانی نیست که زیاد یاد مرگ باشد، مگر اینکه در برابر دنیا زاهد و بی­میل می‌شود.

 حضرت امیر علیه السلام توصیه می‌کنند که هرگاه نفس شما با شما به جنگ برخاست و از شما شهوت‌های حرام را درخواست نمود، شما هم زیاد یاد مرگ کنید.^۲۴

غفلت از مرگ، طغیان‌گری و سرکشی در پی دارد و یاد مرگ، تعادل و آرامش آفرین است. با یاد مرگ، انسان به کم اهمیت بودن نیازهای طبیعی مانند نیاز جنسی پی می‌برد. مستحب است هر هفته، دوشنبه و پنج شنبه به زیارت اهل قبور برویم و بر سر مزار دوستان و بستگان بنشینیم و تأمل و تفکر کنیم.

3. توجه به حضور حق تعالی و اهل‌بیت‌ علیهم السلام

این آیه شریف را بارها تکرار کنید و همیشه در یاد داشته باشید:

أ لَمْ يَعْلَمْ بِأنَّ اللهَ يَرى؛‏^۲۵

آیا انسان نمی‌داند که خدا همه اعمالش را می‌بیند؟

 در نظر داشته باشیم که خدا، در همه لحظات خلوت و تنهایی‌ ما حاضر و ناظر است. اگر کودکی یا دوستی چنین حضوری داشت، آیا باز هم مرتکب چنین کاری می‌شدیم؟ پس برای خدا و حضور او احترام بیشتری قائل باشیم و بدانیم که بر اساس آیه قرآن، نه تنها خدا، بلکه رسول خدا و اهل‌بیت علیهم السلام هم شاهد و نظاره گر اعمال ما هستند.^۲۶چه زشت است انسان در محضر اهل‌بیت علیهم السلام ، پلیدی کند.

4. دنبال نکردن افکار بد

نقطه شروع انحراف و تحریک، فکر و خطورات بد ذهنی است. فکر بد، مانند جرقه­ای است که اگر دنبال شود به شعله تبدیل می‌گردد و شهوت انسان را شعله‌ور می‌نماید. شیطان هم از همین طریق وارد می‌شود؛ یعنی از تصاویری که هر شخصی قبلاً دیده و در صندوق خیالش جمع نموده، یکی تصویر و خاطره را مقابل دیدگان او قرار می دهد و او را وسوسه و تحریک می‌کند.

حال اگر انسان، خود را منصرف نمود و فکر خود را تغییر داد، مشکلی پیش نمی‌آید؛ اما ادامه آن افکار و پروراندن آن‌ها باعث تحریک شهوت او می‌شود؛ از این‌رو باید موقع خطور افکار بد، ذهن را منصرف نمود و خود را مشغول کار دیگری کرد. بزرگان برای این کار تکرار ذکر شریف « لا اله الا الله» و ذکر« لا حول و لا قوة الا بالله» را سفارش می‌کنند.

راهکارهای رفتاری ظاهری

1. تأمین نیازهای جنسی

به هر حال غریزه جنسی یک امر طبیعی و حکیمانه در نهاد انسان است که اگر به درستی و به موقع و تحت شرایط مناسب تأمین شود، می‌تواند به پیشرفت و تعالی انسان و موفقیت او در امور گوناگون کمک کند؛ اما اگر دیر و خارج از ضوابط عقلی و شرعی پاسخ داده شود، باعث سقوط و هلاکت انسان می‌گردد. بهترین راه، این است که این غریزه، به موقع و از راه شرعی و درست پاسخ داده شود در این صورت کمتر سرکشی می‌کند و تمایل به گناه و دیدن تصاویر حرام و … در انسان کاهش می‌یابد و قابل مهار و مراقبت می‌شود. توصیه ما این است که در صورتی که شرایط ازدواج را دارید، با مطالعه و مشورت با والدین و مشاوران متعهد و متخصص، به ازدواج اقدام کنید.

انسان باید این تفکر عوامانه را کنار بگذارد که «من باید خانه و ماشین و هزینه لازم برای بر پایی مراسم باشکوه را داشته باشم، تا ازدواج کنم»؛ بلکه باید عاقلانه فکر کند که «باید با قناعت و ساده زیستی، زودتر ازدواج کنم. اگر یک گناه، کمتر از من سربزند، بسیار بهتر است از اینکه برای تهیه منزل و ماشین و … ازدواج را به تأخیر بیندازم و در این مدت، هزاران گناه از من سر بزند». خلاصه اینکه باید رضایت خدا را بر رضایت خود و مردم مقدم کنیم.

در صورت فراهم نبودن همه شرایط می توان با انتخاب مورد مناسب، مدتی را در دوران عقد به سر برد و بعد از فراهم شدن شرایط، زندگی را رسماً آغاز کرد. البته طول کشیدن دوران عقد گاهی‌ آسیب‌زا است؛ اما آسیب­های آن در مقایسه با آسیب‌های ایام تجرد، بسیار کمتر و قابل کنترل است.

از حضرت علی علیه السلام نقل شده که فرمودند:

 اگر [شهوت شخصی تحریک شد؛ اما] زن ندارد [تا از راه حلال، نیازش را تأمین کند پس] دو ركعت نماز بخواند و بسيار حمد خدا گويد و بر پيامبر و آل او صلوات فرستد و آن‌گاه از خداوند مسألت كند كه از فضل خويش عطايش فرمايد. خداوند از روى مهر و رأفت خود، نياز او را برطرف خواهد ساخت.^۲۷

به نظر می‌رسد تکرار این نماز و درخواست صادقانه از خدا همراه با پرهیز از تشریفات زائد و توقعات زیاد مادی، باعث می‌شود تا خداوند متعال- چنان‌که در قرآن کریم وعده داده است- هر چه زودتر از فضل و رحمت خودش انسان را بی نیاز کند.

۲٫پرهیز از محرک های جنسی

برخی امور هستند که زمینه سرکشی و طغیان غریزه جنسی را فراهم می‌کنند که باید از این‌گونه محرک­ها پرهیز نمود؛ مثل پرخوری و استفاده بسیار از غذاهای مقوی و محرک شهوت و عدم تخلیه انرژی از راه‌های مثبت مثل ورزش، نیز مانند موسیقی‌های محرک، اشعار، متن‌ها و فیلم‌های تحریک‌آمیز، پیامک­ها و طنزهای جنسی و افراد لا ابالی که صحبت از امور شهوانی برایشان امر عادی و متداول شده است. به‌طور کلی از هر امری که به نوعی تحریک کننده غریزه جنسی است، باید پرهیز کرد.

در دوران تجرد، با کم خوری و پرهیز از محرک­ها و انجام راهکارهایی که در ادامه ذکر می‌شود، زمینه سرکشی قوای جنسی را برطرف کنید.

3. روزه

یکی از دستورات بسیار مفید بزرگان، برای کنترل نفس، روزه است. روزه نورانیت و معنویتی به انسان می‌دهد که موجب تقویت اراده و ایمان می‌شود. قرآن، روزه‌داری را مسیری برای رسیدن به تقوا می‌داند.^۲۸

رسول خدا  صلی الله علیه وآله وسلم درباره روزه‌داری می‌فرمایند:

 علَيكُم بِالصَّومِ؛ فإنّهُ مَحسَمَةٌ للعُرُوقِ و مَذهَبَةٌ للأشَرِ؛^۲۹

بر شما باد روزه گرفتن كه آن، رگ‌ها را مى‌بُرد [شهوت را كم مى‌كند] و سرمستى را مى‌بَرد.

از این رو با ملاحظه ظرفیت و توان خود و بدون فشار آوردن زیاد سعی کنید حد اقل دو روز در هفته را روزه بگیرید و در صورت امکان تا سه روز اضافه نمایید که بعد از مدتی که ادامه دهید آثار آن را خواهید دید.

4. مراقبه و محاسبه

با خود عهد جدی کنید که دیگر تصاویر حرام را در فضای مجازی و حقیقی نبینید. و با توکل به خدا، از خود مراقبت نمایید. تصمیم بگیرید اگر صحنه­ حرامی را دیدید برای تنبیه خود امر پسندیده­ای را که تا اندازه­ای برای نفس سخت باشد انجام دهید؛ برای مثال، خواندن مقداری از قرآن یا دادن صدقه یا گرفتن روزه یا ترک یک وعده غذا یا … و به عهد و شرط خود پایبند باشید. در صورتی که این تنبیه چند مرتبه اتفاق افتاد و سختی آن به نفس تحمیل شد و نفس جدیت شما را در پرهیز از گناه دید، خود به خود از حرام رو بر می‌گرداند.

5. پرهیز از بی کاری

بی کاری و فراغت، فرصتی برای فکرها و وسوسه های شیطانی و زمینه ساز گناه است. حکما و بزرگان فرموده­اند: «اگر نفس را مشغول نکنی، مشغولت می‌کند». حضرت علی علیه السلام می‌فرمایند:

 من الفَراغِ تَكونُ الصَّبوَةُ؛^۳۰

به دلیل فراغت و بی کاری است که هوا و هوس انسان به پا می‌خیزد.

  و پيامبر خدا  صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند:

خداوند از شخص تندرست بي‌كاره كه نه در كار دنياست و نه سرگرم كار آخرت، نفرت دارد.^۳۱

 پس باید وقت خود را با برنامه های متنوع و مفید و با در نظر گرفتن همه نیازهای معنوی، مادی، جسمی، روحی و اجتماعی پر کرد، تا فرصت برای هجمه شیطان پیش نیاید. فعال و پرکار و با نشاط بودن، انسان را به سلامت نزدیک می‌نماید.

6. پرهیز از گشت زنی در اینترنت

برای بسیاری از افراد- به‌ویژه جوانان که تحریک پذیری شهوانی آن‌ها زیاد و اطلاعات دینیشان کم است- گردش در اینترنت مانند حرکت در میدان مین است که هر لحظه ممکن است با یک کلیک، انفجاری در روح و روان و ایمان خود ایجاد کنند؛ لذا در قرآن و روایات تأکید شده است که به این‌گونه موارد نباید نزدیک شد. قرآن می‌فرماید:

 وَ لا تَقْرَبُوا الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَن؛‏^۳۲

و نزديك كارهاى زشت نرويد؛ چه آشكار باشد چه پنهان.

تعبیر «نزدیک نشدن» تعبیر دقیقی است. برای بسیاری از ما انسان‌ها نزدیک شدن به گناه، مساوی با ارتکاب گناه است. در روایات هم آمده است:

 إِنَّ لِكُلِّ مَلِكٍ حِمًى وَ حِمَى اللهِ مَحَارِمُهُ فَمَنْ رَتَعَ حَوْلَ الْحِمَى أوْشَكَ أنْ يَقَعَ فِيهِ؛^۱۲

برای هر پادشاهی، منطقه ممنوعه و قرقگاهی می باشد. منطقه ممنوعه خدا هم محرمات اوست. هر کس اطراف و نزدیک این منطقه پرسه بزند، نزدیک است که در آن بیفتد.

 پس، از هرگونه گشت زنی در اینترنت خودداری نمایید و فقط هنگام ضرورت، به سراغ آن بروید. هدفدار وارد اینترنت شوید و بلافاصله بعد از انجام کار ضروری‌تان از آن خارج شوید. اخبار و اطلاعات را از راه‌های کم خطرتر مانند روزنامه و کتابخانه به‌دست آورید. در نظر داشته باشید که دشمنان دین و مملکت ما و حتی در برخی موارد، دوستان نادان ما در فضای اینترنت بسیار فعال هستند و هزینه‌های زیادی را صرف می‌کنند و از انواع ترفند­ها استفاده می‌نمایند، تا جوانان و پاکی و ایمان آن‌ها را از میان ببرند.

حتی توصیه می‌شود مدتی استفاده از اینترنت را ترک کنید. و اگر اینترنت خانگی دارید، آن‌را قطع نمایید و با انجام راهکارهای معرفی شده، ایمان و اراده خود را تقویت کنید و در موارد ضروری و لازم از اماکن عمومی استفاده نمایید.

7. تغییر محیط کار

برخی برای حل این مشکل توصیه می‌کنند که محیط کارتان را تغییر دهید و رایانه خود را در محلی قرار دهید که تنها نباشید و دیگران بتوانند بر شما نظارت داشته باشند. معتقدیم اگر انسان به کرامت و عزت خود پی ببرد و راهکارهای قبلی را انجام دهد، خودش برای کنترل خودش کافی است؛ اما اگر به هر دلیل در کنترل خود موفق نبودید، می‌توانید از این روش هم استفاده کنید.

تذکرات پایانی

1. در نظر داشته باشید که به کار گرفتن همه راهکارهای فوق در کنار هم تأثیر زیادی در حل این مشکل دارد.
2. از طرفی انجام امور فوق- به لطف خدا- نه تنها به حل این مشکل کمک می‌کند؛ بلکه کل زندگی و شخصیت انسان را تغییر می‌دهد و برکات فراوانی را نصیب انسان می‌کند.
3. از آنجا که انسان فراموش‌کار است، توصیه می‌شود تا حل اساسی مشکل، مطالب فوق را مکرر مطالعه کنید.

 

پی‌نوشت‌ها:

1. نهج‏البلاغة، ص ۵۵۵٫
2. «در جايگاه صدق نزد خداوند مالك مقتدر»( سوره قمر:۵۵).
3. «إِلاَّ مَنْ أَتَي اللهَ بِقَلْبٍ سَليمٍ» (سوره شعراء:۸۹).
4. غررالحکم، ص ۳۲، ح ۴۵۹٫
5. غررالحكم ، ص ۶۰، ح ۳۹۶٫
6. ميزان الحکمه، ج ۱۲، ص ۲۳۲؛ عيون الحکم و اعواعظ (لليني) قرن ۶، قم، دارالحديث، ص ۲۳٫
7. شرح آقا جمال خوانساري بر غررالحکم، تهران، دانشگاه تهران، ج ۱، ص ۹۹٫
8. بحار الانوار، ج۶۹،‌ ص۱۹۹٫
9. همان، ج۱۰۴، ص۳۸، ح۳۳٫
10. کافي، ج۵۶، ص۵۵۹، ح۱۲٫
11. غررالحكم، ص۲۶۰٫
12. بحارالأنوار، ج ۱۰۱، ص ۴۱٫
13. غرر الحکم،‌ج۴، حديث‌هاي: ۶۴۰۳، ۶۳۹۶، ۶۴۲۷، ۶۴۰۰٫
14. همان، ج۱، ص۲۵۸، ح۱۰۲۹٫
15. همان، ص ۲۳۵٫
16. أمالي صدوق، ص۴۲۹٫
17. من‏لايحضره‏الفقيه، ج ۴، ص ۱۸٫
18. کنز العمال، ج۵، ص۳۲۷، ح۱۳۰۵۹؛ الترغيب و الترهيب، ج۳، ص۳۴، ح۱٫
19. جامع احاديث الشيعة، ج۲۰، ص۲۷۷٫
20. كافي، ج ۳، ص ۴۵۰٫
21. بحارالأنوار،‌ج۱۰۴، ص۴۱، ح۵۲٫
22. سوره اسراء:۸۲٫
23. كافي، ج۲، ص ۱۳۱٫
24. وسائل‏الشيعة، ج۲، ص ۴۳۷٫
25. سوره علق: ۱۴٫
26. «وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُون بگو: «عمل كنيد! خداوند و فرستاده او و مؤمنان، اعمال شما را مى‏بينند!» (سوره توبه:۱۰۵)‏.
27. وَ أَنْكِحُوا الْأَيامى‏ مِنْكُمْ وَ الصَّالِحينَ مِنْ عِبادِكُمْ وَ إِمائِكُمْ إِنْ يَكُونُوا فُقَراءَ يُغْنِهِمُ اللهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللهُ واسِعٌ عَليم؛ مردان و زنان بى‏همسر خود را همسر دهيد. همچنين غلامان و كنيزان صالح و درستكارتان را. اگر فقير و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بى‏نياز مى‏سازد. خداوند گشايش‏دهنده و آگاه است!» ‏(سوره نور:۳۲).
28. سوره بقره:۱۸۳٫
29. میزان الحکمه، ج۶، ص ۳۸۹٫
30. غررالحكم، ص ۳۲۵٫
31. شرح‏نهج‏البلاغة، ج۱۷، ص۱۴۶٫
32. سوره انعام:۱۵۱٫
33. وسائل‏الشيعة، ج ۲۷، ص۱۶۷٫