محو دلدار : پیرو راستین (خُلُق ۴۵)

سخنرانی حضرت آیت الله ناصری حفظه الله

اشاره

یکی از مسائل مهم در فرهنگ شیعی، رابطه میان تشیّع و تقوا است. در همین رابطه سؤالات زیر مطرح است:

راه رسیدن به تشیّع واقعی چیست؟ آیا بدون تقوا و عمل صالح هم می‌توان خود را شیعه دانست؟ برای فهم رابطه میان تشیّع و تقوا، به محضر پر فیض حضرت آیت الله ناصری حفظه الله می رویم و با استفاده از سخنان شیوای ایشان، این بحث را دنبال می‌کنیم.

مقدمه

در خطبه معروف متّقین، نقل شده که نوف بكالی می‌گوید:۱ با امیرالمؤمنین ع كاری داشتم. به اتفاق همام و چند نفر از اصحاب، عازم دیدار آن حضرت شدیم. مقداری که رفتیم، دیدیم حضرت دارند تشریف می‌آورند. عرض كردیم: «یا امیرالمؤمنین! ما می‌خواستیم به محضر شما مشرف شویم». فرمودند: «به مسجد برویم». به مسجد که رسیدیم، دیدیم عده‌ای با همدیگر سرگرم بازی بودند. وقتی حضرت را دیدند، بلند شدند و سلام و عرض ادب کردند. حضرت پرسیدند: «شما كه هستید؟» عرض کردند: «ما عده‌ای از دوستان و شیعیان شما هستیم». حضرت نگاهی كردند و فرمودند: «من در شما علامت و نشانه‌های شیعه را نمی‌بینم». آن‌ها هیچ نگفتند. ابتدا جُندَب و رَبیع از حضرت، دربارۀ علائم شیعیان پرسیدند و حضرت به طور خلاصه فرمودند: «تقوا پیشه كنید و احسان نمایید كه خدا با احسان‌كنندگان است».

هّمام كه عابد كوشایی بود، جلو آمد و عرض کرد: «یا امیرالمؤمنین! شما را به خدایی كه شما اهل بیت را كرامت بخشید و اختصاصاتی عطا فرمود و انتخابتان كرد و برتری داد قسم می‌دهم كه نشانه‌های شیعیان را بیان فرمایید». حضرت دست همام را گرفتند و وارد مسجد شدند و جمعیت هم پشت سرشان رفتند. امیرالمؤمنین۷ ابتدا دو رکعت نماز خواندند و سپس دست هّمام را گرفتند و فرمودند: «ای هّمام! من را قسم نده. علامت‌های شیعه را برایتان می‌گویم» سپس چنین می‌فرمایند:

يَا هَمَّامُ! اتَّقِ اللهَ وَ أَحْسِنْ فَإِنَّ اللهَ مَعَ الَّذِينَ اتقوا وَ الَّذِينَ هُمْ مُحْسِنُونَ.

 یعنی از علامت‌ها و نشانه‌های شیعه، این است که با تقوا باشد و به دیگران احسان کند.

 کلاه برداری از دیگران نكن، خودت را از گناهان حفظ کن و در مقام احسان به دیگران هم باش. همین طور که خیر خودت را می‌خواهی، خیر برادر دینی‌ات را هم بخواه. یکی از علامت‌های شیعه، همین است. در این قسمت، حضرت یكی از علامت‌های شیعه را تقوا معرفی می‌كنند.

هر چیزی اثری دارد

اینکه حضرت فرمودند من آثار شیعه بودن و محبت داشتن را در شما نمی بینم، به چه معناست؟ مگر شیعه بودن هم آثاری دارد؟ مگر علاقه‌مند به ولایت بودن، آثار و علایمی دارد که انسان ببیند و بفهمد؟

جواب، این است که بله؛ این‌ها آثار دارند. خود شما می‌گویید هر چیزی اثری دارد. جمادات و نباتات هر یک، اثری دارند. اعمال و رفتار و گفتار ما هم هر یک، اثری دارند. همین طور که «انکحتُ»۲ برای ازدواج اثر دارد صیغه های دیگر هم اثری دیگر دارد. هر یک از این الفاظ، اثری دارد؛ افعال هم همین طور است.

هرفعلی، اثری دارد. این آثار ظاهری است که من و شما می‌بینیم؛ اما اعمال و رفتار و کردار ما یک آثار باطنی هم دارد، غیر از آنکه من و شما می‌بینیم. صریح قرآن است و آن، مربوط به بحث تجسم اعمال است. اعمال ما، صورت برزخی دارد. کتاب معراج السعادة را مطالعه کنید. کتابی اخلاقی و بسیار عالی و به زبان فارسی است. مؤلف آن، غذای بهشتی خورده و این کتاب را نوشته که داستان آن، معروف است. این کتاب در امور اخلاقی، هم درد را گفته هم دوا را بیان كرده است. بعضی کتب اخلاق، فقط درد را گفته‌اند و بعضی از آن‌ها فقط دوا را گفته‌اند؛ ولی این کتاب، هم درد را تشریح کرده و علامت‌های آن را گفته و هم داروی آن را بیان کرده است.

در اواخر این كتاب، مرحوم نراقی بیان كرده كه نماز، چه صورت برزخی دارد؟ روزه چه صورت برزخی دارد؟ قرآن خواندن چه صورتی دارد؟

مرحوم نراقی; نوشته است که هر مقدار از نماز که با توجه به حق است، یک صورت برزخی زیبایی می‌یابد؛ مثل یک ملکی که خیلی زیبا و خوش‌صورت است. هر مقداری که در

نماز، حواست بیشتر جمع باشد، این صورت، زیباتر و قشنگ‌تر است و برای شما تا قیامت می‌ماند. منظورم این است كه هر عملی اثری دارد؛ هر چند آن اثر را من نمی‌بینم؛ اما آن‌ها که چشم برزخی دارند، می‌بینند.

كرامتی از اولیای الهی

یکی از علمای مهم قم، نقل می‌کردند كه یکی از مردان خدا به منزل ما آمد. دیدیم از اولیای الهی است و طیّ الارض۳ و طیّ الهواء۴ دارد. ظهر او را نگه داشتیم. مشغول صحبت بودیم و ما را موعظه و نصیحت می‌کرد که یکی از دوستانم آمد. گفتم: «فلانی! خوشا به سعادت تو. بیا که یکی از اولیای الهی و از همراهان امام زمان۷ اینجاست. بیا او را ببین». تا آن شخص وارد شد، آن مرد الهی بلند شد و با حالتی خاص از رفیق ما خواست که بیرون برود. رفیق ما رنگ از صورتش پرید و برگشت و از خانه بیرون رفت. من هم نشستم و خجالت کشیدم؛ ولی به آن ولّی خدا حرفی نزدم.

یک مقداری نشستیم، تا اینكه گفت: «خوب، اجازه دهید مرخص بشویم». گفتم: «دفعه بعد، چه وقت تشریف می‌آورید؟» گفت: «من خودم اینجا نیامدم که بگویم بعد چه وقت می‌آیم؟ به من اجازه دادند که اینجا آمدم. دفعه بعد را هم خدا می‌داند. شاید هم تا آخر نیامدم».

آن مرد الهی رفت و چیزی طول نکشید که رفیق ما آمد؛ در حالی كه غسل کرده بود و عرق از سر و صورت او می‌چکید. به او گفتم: «مؤمن! چه شد؟ قضیه چه بود؟» گفت: «صبح که بیدار شدم، دیدم غسل بر من واجب شده است؛ ولی برای كاری عجله داشتم. گفتم: حالا می‌روم سراغ كارم و بعد از آن، می‌روم غسل می‌كنم. وضو گرفتم و رفتم؛ اما غسل را فراموش کردم و نماز ظهر و عصرم را هم بدون غسل خواندم. ناهارم را هم خوردم و آمدم به شما سری بزنم، تا اینكه آن آقا این حرف را زد و یادم آمد كه غسل برایم واجب شده بود. دویدم و رفتم غسلم را انجام دادم و نمازم را هم هنوز نخواندم».

آن ولی خدا گفته بود: «بوی تعفنش، محله را گرفته است». بله برادر من! هر عملی یك اثری دارد؛ مثلاً وقتی وضو گرفتی، یک نورانیتی با تو هست که خودت نمی‌بینی، من هم نمی‌بینم؛ اما آن‌ها که چشمشان باز است، می‌بینند. وضو نداشته باشی، یک گرد و غباری اطراف تو دور می‌زند. من نمی‌بینم؛ ولی آن‌ها که می‌بینند، می‌فهمند. اما اگر جنابت باشد، ظلمت می‌شود و همان بوی تعفنی را دارد

كه ماشین‌های تخلیه چاه فاضلاب دارند. همۀ احکام الهی این‌طور است و هر عملی اثری دارد. وقتی کسی با حقیقت باشد، حقیقت جلوه‌ای در وجود او دارد که پیدا است. آن‌ها که می‌دانند، در پیشانی افراد می‌خوانند.

علامت داشتن شیعیان امیرالمؤمنین۷

شیعه بودن هم مانند همه رفتارها و حالات انسان، باید اثری داشته باشد. شیعیان علی۷ هم علامت دارند. عزیز من! اگر ما فقط به اسم اکتفا بکنیم، فایده ندارد.

اگر من ادعا كنم با تقوا هستم، می‌گویند: دلیل تو چیست؟ کدام اعمالت بر تقوایت دلالت می‌کند؟ به کدام اعمال و فرمایش‌های علی۷ عمل می‌کنم که پیرو او هستم؟ بله؛ من برای اینکه ناامید نشوم، می‌توانم بگویم از محبان آن‌ها هستم. حتماً دوستشان داریم؛ خدا هم می‌داند که به آن‌ها محبت داریم، ولو از شیعیان آن‌ها نیستم. من کجا و شیعه علی کجا؟ لکن برادر‌ها یک کاری بکنیم که این محبت و علاقه را نگه داریم. اگر بی بند و باری زیاد شد، معصیت و مخالفت زیاد شد، تبعیت از شیطان زیاد شد، دیگر محبت‌ها هم كم‌رنگ می‌شود. وقتی ظلمت زیاد شد، حجاب‌های ظلمانی زیاد شد، به کلی، آن نور ولایت از بین می‌رود. اگر انسان بخواهد به مقاماتی برسد، اگر بخواهد در عالم برزخ و قیامتِ خود خیلی آسایش داشته باشد، باید کاری بکند که علی۷ او را به اینکه تابع من است بپذیرد.

عده‌ای درِ خانه حضرت سجاد۷ را زدند. خدمتکار ایشان در را باز کرد و پرسید: «شما که هستید؟» گفتند: «به حضرت عرض کنید که ما از شیعیان شما هستیم که از بلاد دور آمده‌ایم». وقتی خادم آمد به حضرت عرض کرد، حضرت، شتابان پشت در رفتند تا مبادا شیعیان ایشان معطل بشوند. موقعی که در را باز کردند، نگاه نمودند و فرمودند: «به خدا قسم! این‌ها دروغ می‌گویند. این‌ها دروغ می‌گویند و از شیعیان ما نیستند. كجاست آثار سجود در چهره‌هاشان؟ كجاست آثارعبادت در ایشان؟ شیعیان ما به عبادتشان شناخته می‌شوند ….».۵

دربارۀ حضرت علی بن موسی الرضا۷ هم، چنین روایتی نقل شده است که عده‌ای از ایران رفته بودند به طوس و به خادم حضرت عرض كردند: «ما شیعیان آقا هستیم و قصد دیدار حضرت را داریم»؛ اما حضرت، آن‌ها را شصت روز راه ندادند. ناراحت شدند و با خود گفتند: عجب! ما شصت روز اینجا مانده‌ایم و راهمان نداند. ما دیگر نمی‌توانیم به وطنمان برویم. آبرویمان رفته است. می‌رویم خودكشی می‌کنیم یا به بیابان‌ها می‌رویم تا تلف شویم. ما باید بفهمیم حضرت چرا ما را راه ندادند؟» بالاخره تقاضا کردند تا خدمت حضرت رسیدند. حضرت فرمودند:« شما مطلبی را ادعا کردید که از آن، دور بودید. آثار شیعه در شما نیست».۶

 بله؛ سلمان فارسی از شیعیان بود؛ رُشید حجری از شیعیان بود؛ اویس قرنی از شیعیان بود، میثم تمار از شیعیان بود، کمیل بن زیاد نخعی از شیعیان بود؛ این‌ها از شیعیان بودند. من و شما چه نشانی از شیعه علی داریم؟ کدام آثار شیعه در من و شما هست؟ شیعه بودن که به اسم نیست.

معنای شیعه

شیعه، به معنای تابع و دنبال رو است. شما می‌گویید: تشییع جنازه کردیم؛ یعنی دنبال جنازه رفتیم. شیعه و تشیّع و تشییع از یک ماده هستند. حالا آیا ما پیرو علی۷ هستیم؟ ما با کدام اعمالمان پیرو علی هستیم؟ بیاییم کلاه خودمان را قاضی کنیم و ببینیم همین‌طور است؟ یک فکری به حال خودمان بکنیم. اگر من بگویم: از شیعیان حضرت هستم؛ در حالی كه کلاه‌برداری‌ها می‌کنم، این چطور با شیعه بودن سازگاری دارد؟ اینکه می‌گویم از شیعیان امیرالمؤمنین هستیم و هزار خلاف شرع انجام می‌دهیم، نمی‌دانم چطور با هم سازش دارد! این مجالس که به عنوان جشن و برای خشنودی اهل بیت: می‌گیریم و چه خلاف شرع‌هایی كه در آن انجام نمی‌گیرد، نمی‌دانم واقعاً این‌ها چطور با شیعه بودن سازش دارد. جلسات جشنی که برای عقد و عروسی و …  می‌گیریم، چه قدر خلاف شرع‌ها انجام می‌گیرد و چقدر پول‌های بی‌مورد مصرف می‌شود! تازه باز هم ادعا می‌کنیم که از شیعیان علی۷ هستیم.

این چه تشیّعی است که هیچ چیز به آن ضرر نمی‌زند؟! ربا می‌خورد و ضرر به تشیع او نمی‌زند. هزار خلاف شرع می‌کند و ضرر به تشیعش نمی‌زند. برخی خواهرها با بدحجابی می‌روند و می‌آیند و با این حال، ضرر به تشیعشان نمی‌زند. من نمی‌دانم این چه تشیّعی است که این قدر محکم است که هیچ چیزی به آن ضرر نمی‌زند. این‌طور نیست عزیز من! روز قیامتی هست. ۱۲۴هزار پیغمبر آمدند و خبر دادند كه روز قیامتی هست. اگر یک دکتر یهودی به من بگوید: «فلان غذا را نخور؛ چون برایت ضرر دارد»، نمی‌خورم؛ چون دکتر است. یهودی است؛ اما به قول او اعتنا می‌کنم. ۱۲۴هزار پیغمبر آمدند و گفتند: «این روش شما، روش دینی نیست، خداپسند نیست. روشت را تغییر بده و دینی عمل بکن»؛ اما هیچ خبری از تغییر نیست.

شیعه واقعی شدن

خوب اگر حالا کسی بپرسد: ما از اول تا حالا همین طور بوده‌‌ایم که گفتی. از این به بعد چه كار كنیم؟ ناصری اول تا حالا

هرچه بوده، اشتباه کرده تا حالا. اسماً شیعه بوده؛ ولی حالا می‌خواهد حقیقتاً شیعه بشود. چه کار باید بکند؟

در جواب عرض می‌كنم كه با کریمان کارها دشوار نیست. از گذشته‌هایت یک توبه بکن. وقت و بی‌وقت، دو رکعت نماز بخوان و بگو: «خدایا! من اشتباه کردم، غلط کردم، نفهمیدم. حالا آمدم درِ خانه تو». به جان امام زمان۷ قسم! ممکن نیست خدا دست رد بزند. خدا می‌پذیرد. اگر نخواهد بپذیرد، کجا برویم؟ چه بکنیم؟ مگر جای دیگری هم داریم برویم؟ خودش فرموده است كه یأس از رحمت الهی، از گناهان کبیره است. من هر کاری که کرده‌ام از اول عمرم تا حالا، اگر الآن پشیمان شدم و می‌خواهم واقعاً پیرو اهل بیت عصمت و طهارت: باشم، چاره آن، همین است که حق الناس به گردنم نباشد. حق الناس اگر هست باید بپردازم. اگر هم ندارم كه بپردازم، تصمیم بگیرم بعداً بدهم و از این به بعد طبق دستورات اهل‌بیت: عمل بکنم؛ در نتیجه می‌شوم از شیعیان علی۷٫ سلمان از اول که سلمان نبود. اباذر که از اول، اباذر نبود. همه آن‌ها تدریجاً به این مقامات رسیدند. مخصوصاً در ماه مبارک رمضان، درِ رحمت خدا باز است. درِ عفو و مغفرت او باز است. عفو می‌کند، می‌بخشد، احسان می‌کند، می‌پذیرد.

خداوند به‌حق محمد و آل محمد۶ توفیق جبران گذشته  را به ما عطا کند و ما را اهل تقوا و از شیعیان واقعی  قرار دهد.

پی‌نوشت‌ها

1. بحار الأنوار، علامه مجلسى، بیروت، دار إحياء التراث العربي، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق، ج ۶۵، ص ۱۹۳٫

2. يعنی «به نكاح در آوردم» كه منظور، جاری کردن صيغه ازدواج است كه موجب پيوند زناشويی می‌شود.

3. طی الارض، يعنی پيچيده شدن زمين و پهلو تهی كردن، يا چسبيدن نقطه مبدأ به مقصد است و منظور از آن، قدرت طی کردن مسافت‌های زياد در زمان بسيار كم است.

4. منظور از طی الهواء، قدرت طی مسير در آسمان است.

5. بحارالأنوار، ج ۶۵، ص ۱۶۹٫

6. همان، ص ۱۵۸٫