محو دلدار : اماهِ بزرگِ خدا (خُلُق  ۴۰ )

سخنرانی حضرت آیت الله ناصری حفظه‌الله

اشاره

 با توجه به تقارن انتشار این شماره نشریه با ماه پر برکت رجب، بر آن شدیم تا با بهره‌گیری از بیانات حضرت آیت الله ناصری حفظه‌الله، مروری بر فضائل پرشمار ماه رجب انجام دهیم؛ با این امید که همگی توفیق بهره‌بردن هر چه بیشتر از این ماه شریف را بیابیم؛ ان‌شاءالله.

مروری بر فضائل ماه رجب

ماه رجب، ماه بسیار عظیمی است. «رجب» و «ترجیب»، به معنای تعظیم‌نمودن و باعظمت‌دانستن است. برخی گفته‌اند: به این دلیل این ماه را «رجب» نامیده اند که این ماه، از قدیم، عظیم شمرده می‌شده است.۱ 

 می‌توان گفت همه ماه‌ها عظیم است؛ لکن شرافت این ماه‌ خیلی بیشتر است، هم ماه ولایت است و هم ماه نبوت. اولیای الهی که در مقام تحصیل رضای حق و رسیدن به مقام عبودیّت بودند سعی و کوششان در این ماه، بیشتر از ماه‌های دیگر بوده است.

در طول سال، چند سکّو برای پرش و پرواز به مراتب عالیه وجود دارد که ماه رجب، اعظم از همه سکوها برای پرش از عالم مادیات و منجلاب طبیعت به اوج سعادت و تکامل است.

فضائل ماه رجب در روایات

رسول اکرم۹ فرموده‌‏اند:

رجب، ماه بزرگ خداست و هیچ ماهی در حرمت و فضیلت‏ به آن نمی‌‏رسد. قتال با کافران در این ماه حرام است. آگاه باشید که رجب، ماه پروردگار است، و شعبان، ماه من، و ماه رمضان، ماه امت من است. اگر کسی در ماه رجب حتی یک روز را روزه بدارد، خدا را از خود خشنود ساخته و خشم الهی از او دور می‌شود.۲

امام هفتم۷ فرموده‌‏اند:

 رجب، نام نهری در بهشت است که از شیر، سفیدتر و از عسل، شیرین‏تر است. هر کس یک روز از آن را روزه بدارد، خداوند از آن نهر به او بیاشامد.۳

باز از امام هفتم۷ نقل شده است که فرمودند:

 رجب، ماه بزرگى است که خداوند در آن ماه، پاداش‏ها را دو چندان کند و گناهان را پاک سازد. هرکس یک روز از ماه رجب را روزه بدارد، دوزخ به اندازه مسافت صد سال از او دور شود و هرکس سه روز از ماه رجب را روزه بدارد، بهشت بر او واجب گردد.۴

 علت شرافت مکان‌ها و زمان‌ها

شرافت مکان‌ها، به اعتبار اعمالی است که در آن اتفاق افتاده است؛ مثلاً درباره مساجد، روایت دارد که هر مکانی که مسجد می‌شود، به سبب خون شهیدی است که در گذشته در آن مکان ریخته شده است. در روایت هم دارد که حضرت امام حسن مجتبی۷ فرمودند:

 أَهْلُ الْمَسْجِدِ زُوَّارُ اللهِ‏ وَ حَقٌّ عَلَى الْمَزُورِ التُّحْفَةُ لِزَائِرِهِ؛۵

اهل مسجد، زائران خداوند متعال هستند و حقی [برای زائر] به عهده زیارت‌شونده [=خدا] است که تحفه و هدیه‌ای به زائرش بدهد.

کسانی که وارد مسجد می‌شوند، زوار خدا هستند و برای زیارت حق آمده‌اند. لازم است برای خدا که به زوارش هدیه بدهد. همچنین حرم‌های اهل بیت: شرافتشان به واسطه دفن آن بزرگواران است.

عظمت ماه رجب هم به‌واسطه اموری است که در این ماه واقع شده است. اموری که در این ماه واقع شده، در ماه‌های دیگر نیست؛ لذا عبادت در این ماه، با عبادت‌ در ماه‌های دیگر متفاوت است. در ماه مبارک رمضان، همه مهمان خدا هستند؛ چرا که حضرت رسول۹ فرمودند:

 دُعِيتُمْ‏ فِيهِ‏ إِلَى‏ ضِيَافَةِ الله‏؛۶

در این ماه به مهمانی خدا دعوت شده‌اید.

 اما به هر حال، ماه رمضان با همه فضیلت‌هایش، فضائل و آثار ماه رجب را ندارد. البته ماه رجب هم برخی فضائل و آثار ماه رمضان را ندارد.

مناسبت‌های ماه رجب

امور متعددی در این ماه واقع شده است که برخی از آن‌ها را بیان می‌کنیم:

روز اول ماه، تولد امام محمد باقر۷ است. روز دوم، تولد حضرت هادی۷ است. روز سوم، طبق برخی نقل‌ها، روز

شهادت امام هادی۷ است. روز دهم، تولد جوادالائمه۷ است. روزسیزدهم، تولد حضرت علی‌بن‌ابی‌طالب۷ است. روز پانزدهم، خروج نبی‌اکرم۹ از شعب ابی‌طالب و آزادی مسلمانان است. وفات حضرت زینب۳ نیز در همین روز اتفاق افتاده است. همچنین طبق برخی نقل‌ها، در روز پانزدهم، عقد حضرت زهرا۳ با امیرالمؤمنین۷ بسته شده است. علاوه‌برآن، در روز پانزدهم، قبله از بیت المقدس به مکه منتقل شد. در بیست و دوم این ماه، هلاکت معاویه- علیه‌الهاویه- اتفاق افتاده است. روز بیست و پنجم، روز شهادت حضرت موسی ‌بن‌جعفر۸ است و روز بیست و هفتم، مبعث نبی‌اکرم۹ است. ببینید در این ماه چند تولد و شهادت از معصومان: و چه امور مهم دیگری اتفاق افتاده و سبب عظمت و مزیّت این ماه شده است.

این ماه، هم ماه ولایت است هم ماه نبوت. اگر فقط یکی از این امور که گفته شد، در این ماه اتفاق افتاده بود، برای مزیت و شرافتش کافی بود. این‌ اتفاق‌ها، سبب عظمت این ماه شده است.حضرت حق -جلّت عظمته- برای هر یک از این امور، دری از رحمت خودش را به سوی دوستان اهل‌بیت: باز می‌کند؛ لذا این ماه، خیلی با عظمت است. حیف است که انسان در این ماه با اینکه رحمت حضرت حق -جلّت عظمته- ریزان است، غافل باشد و از فیوضات حضرت احدیت محروم بماند.

یکی از خصوصیات دیگر این ماه، این است که از ماه‌های حرام است. جنگیدن با کفار و مشرکان در این ماه حرام است. برای عظمت این ماه، جنگ را حرام کرده‌اند. البته جنگ ابتدایی حرام است؛ اما اگر جنگ دفاعی شد، دیگر حرام نیست. بر هر شخصی و در هر زمانی واجب است که از خودش، مالش و ناموسش دفاع کند.

دفاع، حد و مرز ندارد. جنگ ابتدایی با کفار، در چهار ماه حرام است که یکی از آن‌ها ماه رجب می‌باشد.

وقتی جنگ با کفار در این ماه حرام است، جنگ با خدا چگونه است؟ جنگ با خدا یعنی چه؟ جنگ با خدا این است که انسان، احکام الهی را زیر پا بگذارد و گناهان کبیره انجام بدهد؛ چشم‌چرانی بکند، خیانت به ناموس و مال مردم بکند. این‌ها جنگ با خدا است. معصیت، جنگ با خدا است.

 خداوندی که این اندازه به بنده‌هایش مهربان است، آیا جفا نیست که بندگانش در این ماه شریف با او بجنگند؟

در هر زمانی که شرافت بیشتری داشته باشد، فضیلت عبادت در آن بیشتر است. گناه هم در این زمان‌ها شدیدتر است.مثل مسجد که نماز خواندن در مسجد محله، بیست و پنج برابر نماز در خانه است. این اثر مسجد است. گناه هم همین‌طور است. اگر در مسجد گناه بکنم، قطعاً عقابش بالاتر از گناه در خانه است. با این گناه، حتک حرمت مسجد هم شده است. حرم‌های اهل بیت: و  حسینیه‌ها و همه اماکن مذهبی همین‌طور هستند. یقیناً گناه در این مکان‌ها عقاب بیشتری دارد.

زمان‌ها هم همین‌طور هستند. برخی از زمان‌ها هستند که ثواب و عقاب در آن‌ها بیشتر از سایر زمان‌ها هستند؛ مثلاً  انسان شب و روز جمعه عبادت بکند، ثواب بیشتری دارد. و در عین حال، گناه هم در شب و روز جمعه، زشتی و عقابش بیشتر است. هتک حرمتش بیشتر است عقابش هم بیشتر است. ماه شریف رجب هم همین‌طور است. انسان در این ماه که این همه فضیلت دارد، عبادت بکند، ثواب و پاداش مضاعف به او داده می‌شود؛ معصیت هم بکند، عقوبتش چند برابر می‌شود. انسان باید احترام این ماه را تا حد امکان نگه بدارد.

اعمال ماه رجب

رجب، ماه بسیار باعظمتی است و اعمال مهمی دارد. اعمال و دعاهای مشترک زیبایی دارد که خیلی به‌مورد است انسان سعی کند در طول ماه، به‌خصوص بعد از نمازها، آن‌ها را انجام دهد؛ به‌خصوص استغفار در این ماه، بسیار زیاد سفارش شده است. نبی مکرم۹ فرمودند:

رجب، ماه استغفار امت من است؛ پس در این ماه، طلب آمرزش کنید که خداوند، آمرزنده و مهربان است.۷

همچنین روزه در این ماه خیلی سفارش شده است. روایات عجیبی در فضیلت روزه گرفتن در این ماه وارد شده است. ابن بابویه از سالم روایت كرده است كه گفت: در اواخر ماه رجب، خدمت امام صادق۷ رسیدم. وقتی نظر مبارك آن حضرت بر من افتاد فرمودند: «آیا در این ماه روزه گرفته‏اى؟» گفتم: «نه والله! اى فرزند رسول خدا». فرمودند: «آن‌قدر ثواب از تو فوت شده است كه قدر آن را به غیر از خدا كسى نمى‏داند. به درستى كه این، ماهى است كه خدا آن را بر ماه‌هاى دیگر فضیلت داده و حرمت آن را عظیم نموده و گرامی داشتن روزه‌دار را در این ماه بر خود واجب کرده است».

گفتم: «یابن رسول الله! اگر در باقی‌مانده این ماه روزه بدارم، آیا به بعضى از ثواب روزه‏داران آن نائل می‌شوم؟» فرمودند:

اى سالم! هر كس یك روز از آخر این ماه را روزه بدارد، خدا او را از شدت سكرات مرگ و از هول بعد از مرگ و از عذاب قبر، ایمن می‌کند، و هر كس دو روز از آخر این ماه را روزه بگیرد، از صراط به آسانى بگذرد، و هر كس سه روز از آخر این ماه را روزه بگیرد، از ترس بزرگ روز قیامت و از شدت‌ها و هول‌هاى آن روز ایمن شود، و برات رهایی از آتش جهنم به او عطا كنند. ۸

 اعمال خاصی هم برای هر کدام از مناسبت‌ها و ایام این ماه ذکر شده است؛ از جمله اینکه شب اول و روز اول ماه غسل کند. در این ماه، دو زیارت مخصوصه برای حضرت اباعبدالله الحسین۷  وارد شده است که عبارتند از: اول رجب و نیمه رجب. همچنین یک زیارت مخصوصه برای امیرالمؤمنین۷ وارد شده است و یک زیارت مخصوصه برای نبی مکرم۹ است که این از مختصات این ماه شریف می‌باشد. انجام عمره هم در این ماه، زیاد سفارش شده و ثواب عظیمی برای آن گفته اند و حتی بالاتر از عمرۀ ماه رمضان دانسته شده است. همچنین زیارت حضرت علی‌ بن موسی‌الرضا۷ در این ماه سفارش شده است که عظمت زیارتش بیش از عمره و حج است. اعتکاف در این ماه هم سنت بسیار خوبی است که بحمدالله در سال‌های اخیر در مملکتمان اجرا می‌شود.

لیلة الرغائب

یکی از زمان‌های این ماه شریف، شب  لیلة ‌الرغائب است. شب جمعه اول ماه رجب را  لیلة ‌الرغائب می‌گویند؛ یعنی شبی که در آن، هرچه از خدا بخواهی، به تو عنایت می‌کند. عملی هم برای آن وجود دارد؛ به این نحو که پنج‌شنبۀ اول ماه را روزه بگیرد که این روزه را هم برای همه جا می‌توانی حساب بکنی؛ مثلاً اگر انسان روزۀ قضا دارد، روزه قضایش را می‌گیرد در عین حال، ثواب عمل مخصوص لیلة الرغائب هم برایش هست. به هر حال روز پنج‌شنبه را روزه بگیرد و بین نماز مغرب و نماز عشا، دوازده رکعت نماز بخواند با ادعیه و آدابی که در کتاب‌های ادعیه از جمله مفاتیح‌الجنان حاج شیخ عباس قمی; نوشته است. آثار عجیبی برای این عمل نقل شده است؛ از جمله مرحوم سید بن طاووس در اقبال الاعمال خیلی مفصل آثار و برکات این عمل را بیان کرده است؛ لذا بسیار مفید است که انسان این عمل را انجام بدهد.

اگر بر فرض نتوانستی، یا حال و حوصله‌اش را نداشتی، یا مزاجت برای اینکه روزه‌اش را بگیری مساعد نبود،

فقط نمازش را بخوان که خدا تفضلاً ثواب را عنایت می‌کند؛ ان‌شاءالله. نگوید: ما یک جزئش را انجام ندادیم، دیگر فایده ندارد. نه؛ خدا کریم است، مهربان است و عنایت می‌کند.

از خداوند رحمان و رحیم می‌خواهیم که گناهان ما را در این ماه بیامرزد و ما را به بهترین اعمالِ مرضی نظر خودش موفق بدارد؛ به حق وجود مبارک پیغمبر اکرم و اهل‌بیت ایشان:.

پی‌نوشت‌ها

1. لسان العرب، ابن منظور، بیروت، دارالفکر للطباعه، ۱۴۱۴ق، ج‏۱، ص۴۱۱؛ المحيط فی اللغة، صاحب بن عباد، بيروت، عالم الكتاب، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ج‏۷، ص ۹۵٫

2. بحار الأنوار، علامه مجلسى، بیروت، دار إحياء التراث العربی، چاپ‌ دوم، ۱۴۰۳ق، ج‏۹۴، ص۲۶٫

3. من لا يحضره الفقيه، محمد بن على بن بابويه، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ ق، ج‏۲، ص۹۲٫

4. همان.

۵ . إرشاد القلوب، حسن بن محمد ديلمى، قم، جامعه مدرسین، چاپ پنجم ، ۱۳۷۶ش، ج‏۱، ص ۷۷٫

6. أمالی شیخ صدوق، محمد بن على بن بابويه، تهران، كتابچى، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش، ص۹۳٫

7. وسائل الشيعة، شيخ حر عاملى، قم، آل البيت:، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ج‏۱۰، ص۵۱۲٫

۸ . أمالی شیخ صدوق، ص ۱۵٫