محو دلدار : گناه شناسی  (خُلُق ۵۰و۵۱)

سخنرانی آیت الله ناصری حفظه الله

مقدمه

حضرت حق -جلت عظمته- از اطاعت مخلوقاتش، هیچ بهره‌ای نمی‌برد و از آثار معصیت آن‌ها هم ایمن است. قبلاً هم گفته‌ایم كه هر معصیتی، اثری دارد. عبادات ما هم هر کدام، اثری دارند. نمازها، هر یک، اثری دارند. ذکرها هم هر یک، اثری دارند. آثار معصیت، عاید خود شخص می‌شود و به خدا برنمی‌گردد. امیرالمؤمنین۷ در خطبه متقین می‌فرمایند: «آمِناً من مَعصِیتِهِم»؛ یعنی حضرت حق -جلت عظمته- از معصیت بنده‌ها در امان است.

گر جمله کائنات کافر گردند

بر دامن کبریاش ننشیند گرد

چون خداوند، محتاج نیست. این معصیت‌ها و مخالفت‌هایی که من انجام می‌دهم، دود آن در چشم خودم می‌رود. با خدا که نمی‌توانم لجبازی بکنم و نمی‌توانم به خدا ضرر بزنم.

 برای دوری از گناهان و ضررهای آن‌ها، باید آن‌ها را شناخت؛ لذا در ادامه، در مورد گناهان توضیحات مختصری ارائه می‌دهیم.

تعریف گناه کبیره و صغیره

طبق فرموده بعضی بزرگان، گناهان کبیره، آن است که وعدۀ عذاب به آن داده شده یا در قرآن یا روایات، برای آن، حد تعیین شده است؛ مثلاً در روایات برای فحشِ ناموسی دادن، حد تعیین شده است. اگر کسی به كسی بگوید حرام‌زاده است، این شخص باید ثابت کند که این حرام‌زاده است، یا اینكه باید حد بخورد؛ پس فحش دادن، از گناهان كبیره است.

اما آن گناهانی که فقط حرام شمرده شده و حدی برای آن تعیین نکرده‌اند، گناهان صغیره است.

کبیره بودن همه گناهان

بعضی بزرگان فرموده‌اند: «ما گناه صغیره نداریم؛ هر چه گناه هست، کبیره است». اما چرا گناه صغیره نداریم؟ چون گناه، یعنی مخالفت امر خدا.مخالفت خدا، کوچک و بزرگ ندارد. مخالفت بزرگ، بزرگ است؛ حالا چه به نظر شما کوچک باشد یا بزرگ. حضرت حق فرموده است این کار را نکن؛ مثلاً به نامحرم نگاه نکن، زنا نکن، قتل نفس نکن، همه را می‌گوید نکن؛ ولی تو می‌گویی: « قتل نفس، از گناهان کبیره است و نگاه کردن به زن نامحرم، صغیره است». از کجا این تفاوت را گذاشتی؟ از هر دوی آن‌ها نهی شده بود و ارتکابِ هر دو، زیر پا گذاشتن امر مولا بود.

این فرمایش، فرمایش بدی نیست وخوب است. گناهی که مخالفت حق است، بزرگ است؛ و لو خود آن مخالفت ، کوچک باشد. باید حساب کنی كه مخالفت چه كسی را کرده‌ای؟ آن مهم است؛ نه اینکه چه عملی انجام داده‌ای. به ظاهر ممکن است گناه کوچکی مرتکب شده باشی؛ اما ببین مخالفت چه کسی را کردی؟ او با عظمت است. مخالفت حق کردی، آن بزرگ است. پس طبق فرمایش بعضی بزرگان، همه گناهان، کبیره هستند. در روایتی پیامبر اکرم۶ خطاب به ابوذر غفاری; به همین مطلب اشاره کرده‌اند.

یَا أَبَا ذَرٍّ لَا تَنْظُرْ إِلَى صِغَرِ الْخَطِيئَةِ وَ لَكِنِ انْظُرْ إِلَى مَنْ عَصَيْتَه؛۱‏

ای ابوذر! به کوچکی گناه نگاه نکن؛ لکن به [بزرگی]کسی بنگر که نافرمانی او را می‌کنی.

حالا باید برای این گناهان کبیره، یک فکری کرد. شما که ـ الحمدلله ـ وضعتان خوب است. این ناصری را می‌گویم که وضع او خراب است. خودم را دارم می‌گویم؛ لکن من هم یک فکری کرده‌ام. گفتم: خدایا! خودت وعده دادی که «التّائِبُ مِنَ الذَّنْبِ کَمَنْ لَا ذَنْبَ لَهُ؛۲  كسی كه از گناه توبه كند، مانند كسی است كه اصلاً گناهی نكرده است». من تا به حال خیلی گناه کرده‌ام؛ مخصوصاً با این فرمایش که ما اصلاً گناه صغیره نداریم و هر چه هست گناه کبیره است. با این حرف، ما غرق گناه کبیره هستیم و حرفی هم در آن نیست. کوچک و بزرگ هم نداریم. گفتم: خدایا! ما غرق گناهیم. حرفی هم در آن نیست؛ لکن خودت فرمودی که کسی که از گناهش توبه بکند، من او را می‌بخشم. این را خودت گفتی. خودت گفتی در موقع افطار ماه مبارک، میلیون میلیون می‌بخشم. خوب من هم یکی از آن بنده‌های تو هستم. یکی از مخلوقات تو هستم. الآن هم توبه کردم؛ پس حسابمان پاک شد.

بعد، خدا گفت: بله؛ میان شما فرق هست. خدایا! چه فرقی هست؟ حضرت حق فرمود: آن‌ها که معصیت نکردند، حسناتی دارند. ثواب‌هایی کرده‌اند. تو آن ثواب‌ها را نداری. گناهان تو را من بخشیدم و پرونده‌ات را بایگانی کردم؛ اما دیگر ثواب به جای آن نیست. اینجا من ماندم به خدا چه بگویم. بعد گفتم: خدایا! یک مطلب یادم آمد. خودت در قرآن گفتی:

إِلاَّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَأُوْلئِكَ يُبَدِّلُ اللهُ سَيِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحيما؛۳

مگر كسانى كه توبه كنند و ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند كه خداوند، گناهان آنان را به حسنات مبدّل مى‏كند و خداوند، همواره آمرزنده و مهربان بوده است.

 خوب؛ این گناهان ما را هم به ثواب تبدیل کن. خداوند متعال گفت: خیلی خوب؛ گناهانت را هم ثواب می‌کنم. تو درِ خانه من بیا. تو بگو: اشتباه کردم، نفهمیدم، از این به بعد دیگر این کارها را انجام نمی‌دهم، همین را بیا بگو؛ بقیه آن با خودم. هم در دنیا و هم در آخرت، آبروی تو را حفظ می‌کنم. هم اینکه هر چه بخواهی به تو می‌دهم.

خدای به این مهربانی، به این خوبی، سزاوار است که انسان با او رفیق بشود. و الله! حیف این خدای مهربان است که از او فاصله بگیریم.

 منظور، اینکه گناهان ما زیاد است و با یک توبه، یک انابه، یک «نفهمیدم» و یک «غلط کردم» سفرۀ تمامش برچیرده می‌شود؛ مخصوصاً وقت سحر که سفره رحمت الهی پهن است. آن موقع شروع کن دعا کردن. اول به یاد امام زمان۷ باش و برای فرج آن حضرت دعا کن. برای رفع گرفتاری مسلمان‌ها دعا کن. بعد هم هر چه می‌خواهی، برای خودت دعا کن. خودش وعده داده که دعای تو مستجاب است. خودش قول داده است. حضرت حق، خلف وعده نمی‌کند. خدا به من و شما سفارش می‌کند که خلف وعده نکنید و اگر با کسی وعده کردید، به وعده عمل کنید؛ آن وقت خودش مخالفت می‌کند؟ صد در صد مخالفت نمی‌کند.

برخی از گناهان كبیره

گناهان كبیره، زیاد هستند و فرصت نیست همه آن‌ها را  بگوییم؛ لذا به چند مورد آن، اشاره می‌کنیم.

شما اگر خواسته باشید دربارۀ آثار گناهان مطالعه كنید، کتاب‌های اخلاق، مثل کتاب معراج السعاده یا کتاب اخلاق طبرسی را مطالعه بفرمایید. بهتر از همه این‌ها، کتاب گناهان کبیره، اثر مرحوم آیت‌الله دستغیب است که خیلی خوب گناهان را جمع‌آوری كرده است. این كتاب را مطالعه بکنید. خیلی عالی، گناهان کبیره و غیره کبیره، همه را جمع آوری کرده است. خدا او را رحمت کند!

خاطره‌ای از مرحوم آیت الله دستغیب

شهید دستغیب، کتاب‌های خوبی نوشته بود. بنده خدمت ایشان زیاد رسیدم. در نجف با هم آشنا شدیم. یک بار به منزل ما در اصفهان آمد و کتابی به من داد و گفت: «بفرمایید آقا».

گفتم: «خودتان تألیف کرده‌اید؟» گفت: «بله». دیدم روی جلد آن، نوشته است: «قلب سلیم».  گفتم: «چه شد که این قلب سلیم را نوشتید؟» گفت: «ما کتابی نوشتیم به نام گناهان کبیره؛ هر جا می‌رفتیم، می‌گفتند: این آقا، صاحب گناهان کبیره است. دیدیم آقا این که نشد؛ لذا کتابی هم نوشتیم به نام قلب سلیم. حالا هر جا می‌رویم، می‌گویند: صاحب قلب سلیم آمد».

خدا رحمتش کند! از روی مزاح این حرف را می‌زد؛ وگرنه اهل این حرف‌ها نبود. کتاب‌های متعددی دارد که خیلی عالی است. حیف این کتاب‌ها است که انسان این‌ها را بگذارد و مطالب بی‌فایده مطالعه کند. این قدر برخی روزنامه‌ها و مطالب را مطالعه کردی، چه اثری داشت؟ این همه مطالعه کردی، کجا را گرفتی؟ عزیز من! من نمی‌گویم از اخبار دنیا بی‌خبر باش؛ اما در شبانه‌روز، نیم ساعت اخبار جهانی را گوش بدهی، برای تو کافی است. بعد به کار و زندگی خودت بچسب. روایات اهل بیت: را مطالعه کن. تفسیر قرآن مطالعه بکن که به تو ترقی بدهد و روح تو را زنده کند. آن‌ها روح تو را تاریک می‌کنند؛ چون همه این‌ها که راست و به‌دردبخور نیست. برادر من! یک مقداری وقت خودت را جایی مصرف کن که به درد تو بخورد. 

اما بعضی از گناهان کبیره از این قرار است:

1. شرك

شرك، دارای درجات و مراتب است؛ شرک ذاتی، شرک صفاتی، شرک افعالی و شرک عبادی.

کسی که برای خدا شریک قرار می‌دهد و بت و ماه و خورشید می‌پرستد، در حال انجام گناه کبیره است.

یک شرکی هم هست كه شرک صفاتی است. با این توضیح که این صفاتی را كه برای خدا می‌گویند ـ مثلاً خدا عالم است، قادر است یا مهربان است ـ آن گاه در كنار خدا و در عرض خدا۴ می‌گوید: «فلان شخص هم، عالم یا قادر یا مهربان است»؛ یعنی مثلاً هم از خدا می‌ترسد، هم از دیگری. هم به خدا امید دارد، هم به دیگری. این می‌شود شرك صفاتی.

از امام صادق۷ روایت نقل شده است كه دربارۀ آیۀ: «وَ ما يُؤْمِنُ أَكْثَرُهُمْ بِاللّه ِ إِلاّ وَ هُمْ مُشْرِكُونَ؛ و بیشتر آنان به خدا ایمان نیاورند، مگر آنكه مشرك باشند»،۵ فرمودند:

مانند اینكه انسان بگوید: «اگر فلانى نبود، من از بین مى‌رفتم و اگر فلانى نبود، چنین و چنان مى‌شدم و اگر فلانى نبود، خانواده‌ام نابود مى‌شد». مگر نمى‌بینى كه او با این حرف‌ها در مُلك خدا، برای خدا شریكى قائل شده است كه روزی‌اش مى‌دهد و از او دفاع و دفع گرفتارى مى‌كند؟ راوی عرض كرد: «پس بگوید: اگر خداوند به واسطه فلانى بر من منّت ننهاده بود، از بین مى‌رفتم؟» فرمود : «آرى؛ اشكالى ندارد».۶

انسان موحد، همه علم‌ها، قدرت‌ها و مهربانی‌ها را تجلی خدا و وابسته به علم و قدرت و مهربانی او می‌داند و برای غیر خدا، استقلالی در این صفات قائل نیست.

یك درجه از شرك، شرک افعالی است؛ یعنی انسان مؤمن، باید همۀ کارها را مستند به خدا بداند. کس دیگری، کاره‌ای نیست. دیگران همه، زیر نظر او هستند. این می‌شود توحید افعالی. توحید افعالی، نقطه مقابل شرک افعالی است.

توحید افعالی را با  یک مثال، توضیح می‌دهم. این برقی که اینجا می‌بینید، برای کارخانه است؛ لکن یقیناً ترانس۷ هم در این زمینه، نقشی دارد. کنتور، در این زمینه نقش دارد. همان طور که ما نمی‌توانیم این نور را بدون واسطه کارخانه استفاده بکنیم، اهل بیت عصمت و طهارت هم به منزلۀ ترانس‌های عالم وجود هستند که فیوضات را از حق می‌گیرند و به مخلوقات می‌پردازند؛ اما باید بدانیم که حضرت احدیت، مخزن فیوضات است. در قرآن می‌فرماید:

وَ إِنْ مِنْ شَيْ‏ءٍ إِلاَّ عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ؛۸

و خزائن همه چیز، فقط نزد ما است؛ ولى ما جز به اندازه معین، آن را نازل نمى‏كنیم.

هر چیزی را بخواهی، خزانه‌اش نزد حضرت حق است؛ ولی اگر خواستی بگیری، باید به وسیله ولایت بگیری؛ مثل نور كه هر چه بخواهی، کارخانه برای تو نور می‌دهد؛ اما باید به واسطه سیم و ترانس، این نور را بگیری و از آن استفاده بکنی.

شرک عبادی هم یعنی در عبادت خدا، دیگری را شریک کند؛ مثلاً من عبادت بکنم تا شما بگویید: «عجب نماز

خوبی خواند! چه خوب آدمی است!» من برای این نماز بخوانم و منبر بروم، تا شما بگویید: «چه آدم خوبی است! چه حرف‌های خوبی می‌زند!» این منبرها – خدا شاهد است ـ یک شاهی ارزش ندارد. وقتی ارزش و اثر دارد كه همه این‌ها، لله و برای خدا باشد. لله صحبت بکن؛ بسیار عالی است. لله نماز بخوان؛ بسیار عالی است.

ریای در عمل، بدون تردید، مُبطل عمل است. اگر من برای غیر خدا عبادت بکنم، روز قیامت به من خطاب می‌شود: «يَا كَافِرُ يَا فَاجِرُ يَا غَادِرُ يَا خَاسِرُ! برو مزدت را از همان که برای او عمل کردی بگیر».۹

2. ربا خواری

ربا خواری، از گناهان کبیره است. در روایت دارد که گناهِ یک درهم ربا، از گناه کسی كه با مادر خودش هفتاد بار در خانه خدا زنا بکند، بیشتر است.۱۰ ببینید در روایات، دربارۀ ربا چه معرکه‌ای است! امام باقر۷ فرمودند:

 أَخْبَثُ الْمَكَاسِبِ كَسْبُ الرِّبَا؛۱۱

خبیث‌ترین کسب و کارها، رباخواری است.

3. عاق والدین و قطع رحم

از گناهان کبیره بسیار مهم، عقوق والدین و قطع رحم۱۲ است که هم در قرآن ذکر شده و هم در روایات، عقوبت‌های زیادی برای آن‌ها بیان شده است.

اغلب گرفتاری‌های ما مسلمان‌ها، در اثر این دو چیز است؛ یا عقوق والدین است یا قطع رحم. به جان امام زمان۷ بیشتر گرفتاری‌های ما همین است.

بنده خدایی اعتراض میكرد و میگفت :«من برای حاجتی که داشتم، نمازهای چهارده معصوم را در حرم علی بن موسی الرضا۷ خواندم؛ ولی به من نمی‌دهد». یک کسی به او گفت: «ببین کجای كار خراب است؟ تو از این طرف به پدر و مادرت فلان اذیت و آزار را کردی و آن‌ها مرتب تو را نفرین می‌کنند، و از طرفی تو اینجا داری نماز چهارده معصوم می‌خوانی؟ خوب اثر ندارد. آن را درست بکن».

یا قطع رحم کرده‌ای. قطع رحم، آثاری دارد. در اثر قطع رحم، گرفتاری برای تو پیش آمده است. حالا متوسل به امام زمان۷ می‌شوی و می‌گویی: «چهل نماز خواندم و اثر نکرده است». ببین کجای کار خراب بوده است؟ آقا! این گرفتاری تو به‌ سبب آن خرابی است که اصلاح نکرده‌ای.

4. دروغ

آیات بسیاری در قرآن، دروغ را مذمت کرده‌اند. دروغ گفتن، مثل بقیه گناهان، آثاری دارد و آثار این دروغ‌ها، به خود شخص برمی‌گردد. کسی نمی‌تواند به خدا ضرر بزند.

حضرت حق در سوره نحل می‌فرماید:

إِنَّما يَفْتَرِي الْكَذِبَ الَّذينَ لايُؤْمِنُونَ بِآياتِ اللهِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْكاذِبُون؛۱۳‏

تنها كسانى دروغ مى‏بندند كه به آیات خدا ایمان ندارند[آرى] دروغ‌گویان واقعى، آن‌ها هستند.

اشخاصی که دروغ می‌گویند، در حقیقت، به خدا و قیامت ایمان ندارند.

آثار دروغ گفتن

الف. محروم شدن از هدایت الهی

در سوره شریف زمر می‌فرماید:

إِنَّ اللَّهَ لايَهْدی مَنْ هُوَ كاذِبٌ كَفَّارٌ؛۱۴

خداوند، آن كس را كه دروغ‌گو و كفران‏كننده است، هرگز هدایت نمى‏كند.

آدم دروغ‌گو را خدا هدایت نمی‌کند. من که دروغ می‌گویم، از هدایت الهی دور هستم. خدا، آدم دروغ‌گو را به خودش وامی‌گذارد.

ب. بوی متعفن

نبی اکرم۶ فرمودند:

کسی که بدون عذر، دروغ بگوید، هفتاد هزار ملک او را لعنت می‌کنند و از قلب او بویی به سوی آسمان خارج می‌شود که همۀ ملائکه آسمان، او را لعنت می‌کنند.۱۵

ج. فراموشی

امام صادق۷ فرمودند:

یکی از نتایج دروغ‌‌گویی این است که انسان، به فراموشی مبتلا می‌شود.۱۶

این اثر دروغ‌گویی است. اگر می‌خواهی فراموشی نداشته باشی، حواست را جمع کن و کمتر دروغ بگو .

د. محرومیت از نماز شب

در روایتی دارد کسانی که دروغ می‌گویند، از نماز شب محروم می‌شوند.۱۷

اگر می‌خواهی موفق به نماز شب بشوی، کمتر دروغ بگو.

ه. عذاب دردناک قیامت

در روایت دیگری دارد که نبی‌اکرم۶ فرمودند:

موقعی که به معراج رفتم، وارد بهشت و جهنم شدم، دیدم در جهنم، کسی را خوابانده‌اند و یک شخص ایستاده است و یک عصای آهنی كه سرش تیز است در دست او می‌باشد. این شخص، وارونه روی زمین خوابیده است و آن شخص هم با آن عصا بدن و صورت او را تکه‌تکه و جدا می‌کند. این شخص هم فریاد می‌زند. بعد صورت او را از زمین بر می‌دارد و آن طرفش را می‌گذارد و دوباره با این عصای آهنی همین طور این گوشت‌ها را تکه تکه و استخوان‌ها را جدا می‌کند. بعد دو باره طرف قبلی را كه خوب شده، می‌گذارد و باز گوشت‌های آن را جدا می‌كند. به همین طریق، مكرر این كار را می‌كند. سؤال کردم: «برادر! جبرئیل! این عذاب برای چیست؟ چه گناهی دارد؟» عرض کرد: «این، عذاب دروغ‌گوها است».۱۸

خدا می‌خواهد تو این عذاب را نداشته باشی؛ لذا گفته دروغ گفتن حرام است. اگر من دروغ بگویم، به خدا ضرر نمی‌زنم؛ اما این آثار برای خود من هست. خدا می‌خواهد که من محفوظ بمانم. البته دروغ، مراتبی دارد كه شهید دستغیب در كتاب گناهان كبیره بیان فرموده است.

نتایج صداقت

حضرت امير۷  فرمودند: «النَّجاةُ مَع الصَّدْقِ؛۱۹ نجات و پیروزی، با راستگویی است». همیشه راست بگو. همه جا راست بگو. به خدا قسم! ضرر نمی‌کنی، خدا به تو کمک می‌کند. اگر ـ خدای ناخواسته ـ در دادگاه هم گرفتار شدی، آنجا هم راست بگو. خدا شاهد است از راست گفتن، نتایجی می‌گیری که در دروغ گفتن نیست. خدا خودش کمک می‌کند.

در روایت داریم:«ان‌الله مع الصادقین؛۲۰ خدا با راست‌گویان است». در آیه شریف هم می‌فرماید: «کونوا مع الصادقین؛۲۱ با راستگویان باشید». چه کسی راست می‌گوید؟ اهل‌بیت عصمت و طهارت،  این‌ها همه راست می‌گویند؛ اولیای الهی راست می‌گویند. تو هم که راست بگویی، به آن‌ها ملحق می‌شوی و اوصاف آن‌ها در تو جلوه می‌کند.

خداوند به ما توفیق ترک همه گناهان و انجام همه واجبات را عطا بفرماید.

پی‌نوشت‌ها

1. مكارم الأخلاق‏، شیخ طبرسی، قم، شریف رضی، ۱۴۱۲ق، ص۴۶۰٫

2. کافی، شیخ كلینى، تهران، دار الكتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۴۳۵٫

3. سوره فرقان: ۷۰٫

4. منظور، مستقل از خداوند است؛ به گونه‌ای که افراد، بدون عنایت خداوند، دارای صفات و ویژگی‌هایی هستند.

5. سوره یوسف: ۱۰۶٫

6. تفسیرعیاشی، عیاشى‏، تهران‏، المطبعة العلمیة، چاپ اول‏، ۱۳۸۰ق‏، ج۲، ص۲۰۰٫

7. ترانس، وسیله است كه سر راه برق‌های خیلی قوی قرار می‌دهند، تا برق را ضعیف کند و مصرف‌كننده‌های ضعیف ـ مانند لامپ‌ها ـ بتوانند از آن برق استفاده كنند و روشن بمانند. اگر این ترانس‌ها نباشند و مصرف‌كننده‌ها، مستقیماً به برق قوی وصل شوند، خواهند سوخت.

8. سوره حجر: ۲۱٫

9. وسائل‏الشیعة، شیخ حر عاملى، قم، آل البیت:، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۶۹٫

10. من‏لایحضره‏الفقیه، شیخ صدوق، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۳۶۵٫

11. كافی، ج‏۵، ص۱۴۷٫

12. منظور از قطع رحم، ترك ارتباط با فامیل و بستگان نسبی – مانند پدر و مادر و برادر و خواهر، عمو، دایی، عمه، خاله و فرزندان آن‌ها و … – است.

13. سوره نحل: ۱۰۵٫

14. سوره زمر: ۳٫

15. بحارالأنوار، علامه مجلسى، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۲۶۳٫

16. همان، ص ۲۵۱٫

17. همان، ج۶۹، ص۲۶۰٫

18. گناهان كبیره، ص۲۷۹ (نقل از دعوات راوندی).

19. غررالحكم، عبدالواحد بن محمد تمیمی آمدی، قم، دفتر تبلیغات، ۱۳۶۶ش، ص۴۷٫

20. أَلَا فَاصْدُقُوا إِنَّ اللهَ مَعَ الصَّادِقِينَ وَ جَانِبُوا الْكَذِبَ فَإِنَّهُ يُجَانِبُ الْإِيمَان‏ (وسائل‏الشیعة، ج۱۲، ص۲۴۶).

21. سوره توبه: ۱۱۹٫