محو دلدار :  فضيلت ماه ذيحجه و عظمت ولايت اهل‌بيت عليه السلام (خُلُق ۳۱)
برگرفته از سخنراني آيت‌الله ناصري حفظه الله

ماه ذيحجه، ماه با شرافتي است. بعضي تعريف‌ها و عظمت‌هاي ماه مبارک رمضان را براي اين ماه هم نوشته‌اند. در روايت دارد که دهه اول ماه ذيحجه، از همة دهه‌ها با شرافت‌تر است.۱ در بعضى روايات آمده است که آن ده شبي كه در سورة فجر با عبارت «و ليال عشر» به آن سوگند ياد شده، شب‌هاى دهه اوّل ماه ذيحجه است و اين سوگند، به دليل عظمت آن است. ۲
خداوند در آيه ۲۸ سوره حج از «أيّام مَعْلُومات» سخن گفته و دستور داده است كه مؤمنان بايد در آن ايام به ياد خدا باشند. يكى از تفسيرهاى معروفِ «أيّام مَعْلُومات» كه در روايات هم آمده، ده روز اوّل ماه ذيحجه است.
يکي از اعمال مشهور اين دهه، دو رکعت نماز بين نماز مغرب و عشا است. خواندن اين دو رکعت نماز باعث مي‌شود با اعمال و ثواب حاجي‌ها شريک شويد. اين فضيلت، به اين ماه و اين دهه اختصاص دارد. حدود ده، پانزده اتفاق و مناسبت در اين ماه واقع شده که سبب شرافت اين ماه بر ساير ماه‌ها شده است. ۳برخي مناسبت‌هاي اين ماه عبارتند از:
ازدواج حضرت فاطمه عليها السلام با اميرالمؤمنين علي عليه السلام (روز اول ذيحجه، سال دوم) شهادت امام محمد باقر عليه السلام (روز هفتم ذيحجه، سال قمري) شهادت حضرت مسلم بن عقيل (سال قمري) انتصاب اميرالمؤمنين عليه السلام به جانشيني پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم و عيد سعيد غدير (روز هجدهم، سال دهم) مباهله پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم (روز بيست و چهارم)، روز نهم اين ماه، عرفه و روز دهم نيز روز عيد قربان است.
اين ماه با عظمت، ماه دعاست. ماه بايگاني کردن پرونده‌ها است. ماه برآورده شدن حاجات است. از خداوند بخواهيد تا به شما عنايت‌کند. ماه آدم شدن است. هر کس صفات رذيله‌اي داشته باشد، در باطن به صورت يکي از حيوانات خواهد بود. در اين ماه مي‌توانيم در اثر توبه و استغفار و اصلاح خودمان، از صور حيواني به صور ملکوتي منتقل بشويم. ماه بسيار با عظمتي است. اين ايام، ايام بسيار مبارکي است. اين دو رکعت نماز بين مغرب و عشا را تا حد امکان فراموش نکنيد. دعاهايي را که براي اين ايام بيان شده است -مثل پنج دعايي که هديه به حضرت عيسي ‌بن مريم شده است- بعد از نماز بخوانيد. ‌همچنين شب و روز عرفه ‌اعمالي مفصل دارد که فراموش نکنيد.
فضيلت شب و روز عيد غدير
اعظم از همه اين مناسبت‌ها، شب و روز غدير است که ولايت در آن به فعليت رسيد. اگر ولايت قبلاً در مرحله ثبوت و انشاء بود، در روز هجدهم اين‌ ماه به مرحله‌ فعليت و اثبات رسيد. براي اينکه‌ بدانيم شب و روز غدير چه عظمتي دارد، به اين بيان توجه کنيد. در روايت دارد که در هر شب از ماه مبارک رمضان، حضرت حق، ميليون ميليون از گنه‌کاران را مي‌بخشد. شب‌هاي جمعه ماه مبارک و شب‌هاي قدر، در هر ساعتي ميليون ميليون نفر را مي‌بخشد. شب عيد فطر به اندازه‌اي که در کل ماه بخشيده است، مي‌بخشد و مي‌آمرزد؛ لکن در شب و روز غدير، به حرمت و به عظمت اميرالمؤمنين عليه السلام چندين برابر آنچه که در ماه مبارک بخشيده و آزاد کرده است مي‌بخشد و مي‌آمرزد. ۴
روز غدير، روز اکمال دين و روز اتمام نعمت است. قرآن دربارة عظمت اين روز و ولايت حضرت علي عليه السلام مي‌فرمايد:
يا أيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرين؛‏۵
اى پيامبر! آنچه از سوي پروردگارت بر تو نازل شده است، [به مردم] برسان و اگر نكنى، رسالت او را انجام نداده‏اى. خداوند تو را از [خطرات احتمالى] مردم، نگاه مى‏دارد. خداوند، جمعيّت كافران [لجوج] را هدايت نمى‏كند.
حضرت حق با لحن تهديدآميز با پيغمبرش سخن‌ گفته، مي‌فرمايد: اگر ولايت و خلافت علي را بيان نکني و امروز علي را ميان اين ۱۲۰ هزار جمعيت به خلافت‌عهدي معرفي نکني، براي ما کاري نکرده‌اي.
خيلي عجيب است! پيغمبري که افضل و اشرف موجودات است، پيغمبري که اولين مخلوق خدا است، پيغمبري که از نور وجود مقدسش عرش و کرسي آفريده شده است، براي ابلاغ ولايت حضرت امير، خطاب تهديد‌آميز مي‌شنود که اگر ولايت علي را نرساني، براي ما کاري نکرده‌اي و زحمات همه اين ۲۳ سال هدر رفته است. اگر هم از منافقان مي‌ترسي،«وَ اللهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاس؛۶ خدا حفظت مي‌کند».
در آن هواي سوزان بيابان‌هاي عربستان، حضرت دستور دادند آن‌ها که جلوترند، برگردند و آن‌ها که عقب‌ترند خود را برسانند. منبري تشکيل دادند و خطبه بسيار مفصلي خواندند که شيعه و سني نقل کرده‌اند.۷ در ضمن آن، اميرالمؤمنين عليه السلام را سر دست گرفتند و فرمودند: «من کنت مولاه فهذا علي مولاه». بعد از اينکه اين کار، تمام شد، زن و مرد با اميرالمؤمنين عليه السلام بيعت کردند. آيه نازل شد که:
الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتي‏ وَ رَضيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دينا؛۸
امروز، دين شما را كامل كردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آيين [جاودان] شما پذيرفتم‏.
يعني دين اسلام تا به حال ناقص بود و الآن به کمال رسيد. مطالبي که در اين ۲۳ سال بيان کردي، کامل نبود و ولايت، تمام کنند‌ه‌اش است.
«وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتي»، يعني نعمت خود را بر شما تمام کردم. ديگر به اين دين راضي شدم. اين نشان‌گر عظمت و اهميت ولايت اهل بيت عليهم السلام -مخصوصاً ولايت آقا اميرالمؤمنين عليه السلام است-. انسان در مورد فضائل و مناقب حضرت علي چه بگويد؟! خود حضرت امير عليه السلام در نهج البلاغه در خطبه معروف شقشقيه مي‌فرمايند:
يَنْحَدِرُ عَنِّي السَّيْلُ وَ لَا يَرْقَى إِلَيَّ الطَّيْر؛۹
سـيـل [عـلوم و مـعـارف] از من سرازير مي‌شود و هيچ پرواز کننده‌اي [در فضا و امواج علوم] به بلنداي من نمي‌رسد.
چه‌کسي مي‌تواند به مقام من برسد؟ علوم و معارف، مثل سيل از من ريزان است و احدي نمي‌تواند به مقام و عظمت من پي ببرد.
در آيات و روايات، ولايت اهل بيت عليهم السلام را به چيزهاي متعددي تشبيه کرده‌اند: مثل آب يا دانه‌هاي تسبيح يا نقطه که مطالب و معارف حاصل از آن‌ها زياد است. به مناسبت اين عيد شريف به يکي از آن‌ها اشاره مي‌کنم، تا ما هم -ان‌‌شاءالله- فضيلت و ثواب‌هاي عجيبي را که براي نقل فضائل حضرت امير عليه السلام بشارت داده‌اند درک کنيم.
معناي نقطه بودن حضرت علي عليه السلام
اميرالمؤمنين عليه السلام مي‌فرمايند: «انا النقطة».۱۰ اولاً بدانيم که همه علوم و معارف در قرآن هست. خود قرآن مي‌فرمايد: «وَ لا رَطْبٍ وَ لا يابِسٍ إِلاَّ في‏ كِتابٍ مُبين».۱۱ هر چه‌ از علم اولين و آخرين هست در قرآن است.
در برخي نقل‌ها آمده که حضرت فرمودند: آنچه که از علوم و معارف در قرآن آمده، در سورة حمد جمع شده است و آنچه در سوره حمد است در «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم» است و آنچه در «بسم الله الرحمن الرحيم» آمده در باي آن است و من آن نقطه‌اي هستم که در باء بسم الله است. اين يعني چه؟
حضرت امير در اين حديث مي‌فرمايند: «علم تمام قرآن در سورة حمد است».
سورة حمد، سوره‌اي عجيب است. در روايت هست که اگر کسي اين سوره را هفت بار بر مُرده بخواند و مرده زنده شود، تعجب نکند. ۱۲استاد ما مرحوم آيت الله سيد محمد کشميري فرمودند: «من بالاي سر حيوانات متعددي که مرده بودند، حمد خواندم و زنده شدند».
امام خميني قدس سره يک مقداري پرده از روي اين سوره در تفسيرشان برداشتند؛ اما ادامه نداند. يک مقدار آن الآن در دست هست که حقايقي را در آن کشف کرده است.
اميرالمؤمنين عليه السلام مي‌فرمايند: «من آن نقطه‌اي هستم که در باء بسم الله سوره حمد است». يعني چه؟ ممکن است منظورشان اين باشد که هر خطي که مي‌خواهيم بنويسيم -چه عمودي باشد چه افقي- اول نقطه مي‌گذاريم تا نقطه نگذاري خطي ايجاد نمي‌شود. تا خطي نباشد، حرفي ايجاد نمي‌شود. تا حرفي هم نوشته نشود، کلمه‌اي نوشته نمي‌شود و در نتيجه هيچ جمله اي نوشته نخواهد شد. جمله متفرع بر کلمه است و کلمه متفرع بر حرف، حرف متفرع بر خط و خط متفرع بر نقطه است. در نتيجه هر چه بخواهي بنويسي، بايد اول نقطه بگذاري؛ يعني نقطه، ساري و جاري در حرف و کلمه و در کلام است.
هر چه هست، نقطه است. حضرت مي‌خواهند بفرمايند هر چه هست، منم.
معناي ديگر «انا نقطه»
ممکن است معناي ديگري هم داشته باشد. در روايات است هر کاري که مي‌خواهيد انجام دهيد «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم» بگوييد. ۱۳در روايت دارد اگر در ابتداي کار، بِسْمِ اللهِ نگويي، اين کار، ميمون و مبارک و نتيجه بخش نيست؛۱۴ مثلاً موقعي که مي‌خواهي غذا بخوري، شياطين يک طرف مي‌آيند و ملائکه هم طرف ديگر مي‌نشينند اگر «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم» گفتي، ملائکه به شياطين مي‌گويند: «دور شويد. شما حقي در اين سفره نداريد». اين‌ها دور مي‌شوند و ملائکه با شما شرکت مي‌کنند و خير و برکت و رحمت و عافيت در آن سفره موجود است. اگر بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم نگفتي، ملائکه عقب مي‌نشينند و شياطين با شما شرکت مي‌کنند. ۱۵
در روايات، حضرت امير عليه السلام هم فرمودند: «من نقطه باي بِسْمِ اللهِ هستم»؛ يعني اول به ولايت توجه بکن. ولايت، مقدمه توحيد است. توحيدي که ولايت نداشته باشه، يک ريال ارزش ندارد. توحيد با ولايت ارزشمند است؛ لذا در روايتي جناب خوارزمي از بزرگان اهل سنت نقل مي‌کند که نبي اکرم صلي الله عليه و آله وسلم فرمودند: «يا علي! اگر بنده‌اي خداي عزوجل را به اندازة عمر نوح عبادت کند و به اندازة کوه احد طلا داشته باشد و در راه خدا انفاق کند و به قدري عمرش طولاني شود که هزار بار پياده به مکه رود و عمل حج را انجام دهد، بعد هم در بين صفا و مروه در راه خدا مظلومانه شهيد شود، ولي ولايت تو را نداشته باشد، يا علي، بوي بهشت به مشامش نخواهد خورد و وارد بهشت هم نخواهد شد». ۱۶علتش هم اين است که ولايت در باطن من و شما ايجاد طهارت مي‌کند. کسي که ولايت ندارد در باطن، مطهر نيست. عبادات شخصي که مطهَّر نباشد، مقبول نيست.
هر چه هست، ولايت است. خدا مي‌داند ولايت چه عظمتي دارد. حضرت نبي اکرم صلي الله عليه و آله وسلم به معراج رفتند و برگشتند. حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام عرض کردند: «يارسول الله! تشرف شما به عرش الهي ميمون و مبارک باشد. اين سفري که کرديد، خوش گذشت؟» بعد حضرت امير عرض کردند: «يا رسول الله! شما مي‌فرماييد ميان شما و خدا چه گذشت يا من بگويم؟!» حضرت فرمودند: «شما بگوييد». حضرت امير شروع به بيان کردند. بي‌خود نيست که پيغمبر صلي الله عليه و آله وسلم مي‌فرمايند: «علي، نفس من است» در آيه قرآن خداوند متعال حضرت علي را نفس پيغمبر شمرده است.۱۷
مقام ولايت، عجيب مقامي است. ما ولايت را نشناختيم و به عظمت ولايت پي نبرديم که درِ خانه حضرت حق چه آبرويي و چه قدرتي دارند. حضرت اباعبدالله عليه السلام قسم جلاله مي‌خورند و مي‌فرمايند:
خدا هيچ چيزي را نيافريد، مگر دستور داد که از ما اطاعت بکند.۱۸
اشياي عالم از اهل بيت عليهم السلام که هيچ، از سلمان و از دوستان اميرالمؤمنين عليه السلام هم اطاعت مي‌کنند. ارادة ولي، نافذ در جميع موجودات است. هر کس به مقام ولايت برسد، اراده‌اش در جمادات و نبادات و حيوانات مطلقاً نافذ است. ما چنين مولا و ملجأ و ملاذي داريم که اميرالمؤمنين عليه السلام باشد.
من خيلي اميدوارم که حضرت حق به احترام اميرالمؤمنين عليه السلام پرونده گذشته ما را بايگاني ‌کند. خداوند در شب و ‌روز غدير، هيچ سائلي را از در خانه‌اش رد نمي‌کند. برادرها! موقعي که مشغول دعا شديد، دعاي اول را براي تعجيل در فرج آقا امام‌زمان عجل الله تعالي و فرجه الشريف قرار بدهيد.
يک نفر از بزرگان نقل مي‌کرد که امام‌ زمان عجل الله تعالي وفرجه الشريف از اوضاع عالم، دلشان خون است. چه ظلم‌هايي دارد مي‌شود. اگر خدا دل امام ‌زمان عجل الله تعالي وفرجه الشريف را نگه نداشته بود، از کثرت ناراحتي، قلب آن حضرت متلاشي مي‌شد. يک نفر مسلمان يا يک مظلومي را مورد ستم قرار مي‌دهند، امام‌زمان عجل الله تعالي وفرجه الشريف مي‌بينند و طاقت نمي‌آورند. شيعه‌ها در دنيا چقدر در شکنجه و ناراحتي هستند؟ مسلمان‌ها چقدر در ناراحتي هستند؟ همه را حضرت مي‌بينند و مي‌دانند. چه دلي دارند! لذا برادرها! دعاي اولتان را براي تعجيل در فرج امام‌زمان عجل الله تعالي وفرجه الشريف قرار بدهيد. بعد هر حاجتي از خدا مي‌خواهيد در اين ماه با عظمت و اين عيد عظيم از خدا بخواهيد.
پي‌نوشت:
۱٫ وسائل الشيعه، ج ۱۴، ص ۲۷۳٫
۲٫ التبيان، ج ۱۰، ص ۳۴۱٫
۳٫ وسائل الشيعه، ج ۱۴، ص ۲۷۲٫
۴٫ بحارالأنوار، ج ۹۴، ص۱۱۹٫
۵٫ سوره مائده: ۶۷٫
۶٫ همان.
۷٫ الاحتجاج، ج ۱،‌ ص ۶۶؛ التحصين، ص ۵۷۸٫
۸٫ سوره مائده: ۳٫
۹٫ نهج‏البلاغة، ص ۴۸٫
۱۰٫ ينابيع المودة، ص ۶۹ و ۴۰۸؛ تفسير سوره حمد امام خميني، ص ۵۵ و۶۵؛ مشارق أنوار اليقين، ص۲۱؛ منهج الصادقين، ج۱، ص۹۰؛ روح البيان، ج۱، ص ۷؛ اسفار، ج۷، ص۳۴؛ تسنيم ج ۱، ص ۳۲۲٫
۱۱٫ سوره انعام: ۵۹٫
۱۲٫ کافي، ج ۲، ص ۶۲۳٫
۱۳٫ وسائل الشيعه، ج ۷،‌ ص ۱۶۹٫
۱۴٫ همان، ص۱۷۰٫
۱۵٫ بحارالانوار، ج ۷۳، ص ۳۰۶٫
۱۶٫ مناقب خوارزمي، ص ۶۸؛ ينابيع الموده، ج ۲، ص ۲۹۳٫
۱۷٫ آل عمران:۶۱ .
۱۸٫ بحارالأنوار، ج ۴۴،ص۱۸۳؛ رجال‏كشي، ص۸۸؛ مناقب، ج۴، ص ۵۱ .