کد مطلب   : ۸/ ۸۵/ ۹۴

خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:

مَثَلُ الَّذينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْلِياءَ كَمَثَلِ الْعَنْكَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَيْتاً وَ إِنَّ أَوْهَنَ الْبُيُوتِ لَبَيْتُ الْعَنْكَبُوتِ لَوْ كانُوا يَعْلَمُون»؛[۱]

مَثل آنان كه غیر خدا را اوليا گرفتند، مَثل عنكبوت است كه خانه‌اى ساخت. و [كاش مى‌دانستند که] هر آينه، سست‌ترين خانه‌ها خانه عنكبوت است.

سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیه «إِنَّ أَوْهَنَ الْبُيُوتِ لَبَيْتُ الْعَنْكَبُوتِ» به چه معنا است؟ شاید بتوان گفت که مراد، سستی بيت عنكبوت به خودی خود نيست. در واقع این آیه از سوره عنکبوت در مقام بیان صورت برزخی و باطنیِ پناه بردن انسانها به غیر خدا می‌باشد؛ مثل آیه غیبت.

مسأله اين است كه ايمان و تمامی مسائل روزمره زندگی، يك صورت و ظاهری دارد و يك حقيقتي در باطن عالم دارد. به عنوان مثال، غيبت یک صورت ظاهری دارد و يك باطني در عالم حقيقت دارد که آن باطن، «خوردن گوشت مرده» است.[۲] خوردن «مال يتيم» ظاهرش یک گونه است و باطن آن مانند «آتش در شکم» است.[۳]

يك زاويه‌اي كه در وجود بشر – مؤمن و غیر مؤمن – هست، نيازمندی به تکیه‌گاه است. قرآن کریم، مؤمن را به سمت تکیه‌گاه الهی، راهنمایی می‌کند:

اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ وَ عَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُون؛^[۴]

خدايى كه جز او خدايى نيست و اهل ايمان بايد فقط به خدا توكل كنند.

حضرت لوط علیه‌السلام فرمود:

لَوْ أَنَّ لي‌ بِكُمْ قُوَّةً أَوْ آوي إِلى‌ رُكْنٍ شَديد؛^[۵]

كاش در برابر شما قدرتى مى‌داشتم، يا مى‌توانستم به تكيه‌گاهى استوار پناه ببرم.

انسان، هميشه طالب «ركن شديد» است؛ یعنی طالب پناهگاه است؛ پناهگاهي محكم و قوي. اگر تکیه‌گاه مؤمن، خداوند باشد، خداوند هم به او عصمت عنایت می‌کند.

گاهی انسان براي حفظ خود، سقفی به قطر نیم متر هم می‌سازد؛ ولي همان سقف بر سر او خراب می‌شود. مهم اين است كه انسان در حفظ خداوند باشد. اگر در حفظ خدا باشد، در وسط ميدان جنگ هم هيچ گلوله‌ای به سمت او نمی‌رود. خداوند متعال بهترين پناهگاه برای انسان است:

حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكيل؛^[۶]

تنها خدا ما را كفايت است و نيكو ياورى است.

أُفَوِّضُ أَمْري إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصيرٌ بِالْعِباد؛^[۷]

من امر خود را به خدا واگذار مى‌كنم كه خدا داناى به بندگان است.

تفويض امر به خداوند و كفايت خداوند، باعث مي‌شود همه كارهای انسان سامان بگیرد؛ اما شرط آن، بالا بردن مقدار توکّل است. اگر كسي پناهگاه خود را غیر خدا قرار دهد و دست به ريسمان ديگران بیندازد، مانند انساني است كه براي حفظ خود، بيت عنكبوت را پناهگاه قرار داده است. طبيعي است كه بيت عنكبوت براي پناه دادن انسان، ضعيف است، نه براي خود عنكبوت. اگر پناهگاه انسان، بيت عنكبوت باشد، در مقابل سختی‌ها مقاوم نخواهد بود. انسان در زندگی مانند كسي است كه در وسط ميدان جنگ باشد. کسی که در چنین شرایطی براي حفظ خود، به غير خداي متعال تكيه كند، مثل اين است كه بيت عنكبوتي را سپر خود قرار دهد که اين بيت عنكبوت براي اين كار، ضعيف است.

.[۱] سوره عنکبوت، آیه ۴۱

.[۲] يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لاتَجَسَّسُوا وَ لايَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً أَ يُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخيهِ مَيْتاً فَكَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحيم‏ (حجرات: ۱۲)

[۳]. إِنَّ الَّذينَ يَأْكُلُونَ أَمْوالَ الْيَتامى‏ ظُلْماً إِنَّما يَأْكُلُونَ في‏ بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَيَصْلَوْنَ سَعيرا (نساء: ۱۰)

.[۴] سوره تغابن، آیه ۱۳

[۵]. سوره هود، آیه ۸۰

[۶]. سوره آل عمران، آیه ۱۷۳

.[۷] سوره غافر، آیه ۴۴