بسم الله الرحمن الرحیم

کد مطلب:۹۶/۸۵/۱۳۱

در بعضی ادعیه اشاره به همّ و غمّ شده است؛ مثلا در یکی از دعاهای صحیفه سجادیه، امام سجاد علیه‌السلام می‌فرمایند: يَا فَارِجَ‏ الْهَمِ‏ وَ كَاشِفَ‏ الْغَم‏.[۱]

همچنین خداوند متعال در قرآن می‌فرماید:

فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّيْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ كَذلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنين؛‏^[۲]

ما دعاى او را به اجابت رسانديم و از آن اندوه نجاتش بخشيديم و همين‏گونه مؤمنان را نجات مى‏دهيم.

بعضی‌ها ذیل تفسیر آیه مذکور، فرق بين همّ و غمّ را اينگونه گفته ‏اند که «همّ» آن ناراحتي فكري است كه انسان، ترس وقوع در آن را دارد، ولي در آن واقع نشده است، ولی «غمّ» آن ناراحتي است كه انسان در آن قرار گرفته است.[۳]

«همّ» مانند یک بخاري است که مي‏تواند حرارتي مناسب داشته باشد؛ يعني «همّ» می‌تواند انسان را متوجه خدا كند، ولي گاهي مي ‏شود كه اين بخاری را نمي ‏توانيم خاموش نگاه داريم. گاهی به خاطر مصالح اخروي و گرفتاري‏هاي نفساني، آن بخاری آتش مي‏ گيرد و حرارت زياد توليد مي‏ كند و كارخانه وجود انسان، غير قابل تحمّل مي‏ شود. توليد حرارت زياد، از مراكز مختلف سرچشمه می‌گیرد. گاهی ممکن است اعصاب معده به هم بريزد و توليد همّ شود، گاهی به واسطه خستگي مغز و گاهی نیز به خاطر خستگي بدن، همّ به وجود می‌آید. گاهی هم ممکن است قوه غضبيه كه يك قسمت ديگر از اين كارخانه است بي‌خود يا تحت شرايطي، فعاليتش را زياد كند که باعث توليد همّ مي‏ شود. براي خاموش كردن آن حرارت اضافی، هيچ چيزي مؤثرتر از توجهات به حق‌تعالي نيست. چون آتش‌گردان معركه هموم، قوه خيال است. وقتي خیال، مشغول به ذكرالله شد، آرام مي‏ گيرد.

 به هر حال، ممكن است در كسي، هَمّ از يك درصد وجود داشته باشد تا ۹۵ درصد و بيشتر. هَمّ ممكن است علل مختلفي داشته باشد که بعضی از آن‌ها صحيح و بعضی ناصحيح است. بعضی از هموم هست كه بد نيست و در مسير اولياء و انبیاء علیهم‌السلام نیز وجود داشته است؛ مانند نگراني‏هايي كه انبیاء براي بعضي قضایای امت خود یا مسائل اجتماعی داشته‌اند.

—————————————————————————————-

[۱]. صحیفه سجادیه، دعای ۵۴٫

[۲]. سوره انبیاء، آیه ۸۸٫

[۳]. مجمع البحرين، ج‏۶، ص۱۸۸؛ تفسير الراغب الاصفهانى، ج‏۱، ص۸۲۷؛ بحار الأنوار، ج‏۸۳، ص۹۲؛ روح المعاني، ج‏۸، ص ۵۰۵٫