بسم الله الرحمن الرحیم

کد مطلب: ۹۶/۸۶/۱۵۴

در روایتی از امیرالمؤمنین علیه‌السلام نقل شده است:

مَنْ‏ عَرَفَ‏ نَفْسَهُ‏ عَرَفَ رَبَّهُ‏؛[۱]

كسى كه نفس خود را بشناسد، پروردگار خود را شناخته است.‏

معرفت نفس مانند توحید، دارای مراتب است. آخرين مرتبه معرفت نفس، ارتباط نفس با ملکوت است. شناخت بدن و کارایی هر یک از اعضای بدن، جزء بسیار کوچکی از معرفت نفس است نه اینکه معرفت نفس منحصر در آن باشد. مهم اين است كه انسان بداند رتبه او در کدام یک از مراتب معرفت است؟

بعضی از بزرگان آن‌قدر زحمت مي‌كشيدند که حالتي به آن‌ها دست مي‌داد به نام تجرّد نفس؛ به این معنا كه خودشان را جدای از اين بدن مي‌ديدند و حس مي‌كردند.

 اين حالات، ممكن است زماني براي انسان پيش بيايد و حكايت از يك لطافتي موقّت ‏می‌كند. بزرگان، فوق‌العادگي‌ای‏ که مرتاضان دارند را ردّ مي‏ كنند؛ چون آن‌ها فقط به همین زاويه چسبيده‏ اند، در حالی که این زاویه به تنهایی دردي را دوا نمي‏ كند. حتي یک كافر نیز ممكن است به حالي برسد كه خبري از جایی بدهد؛ ولي اصلاً گمشده ما این‌گونه مسائل نيست. ما اگر از اموری خبر نداشته باشيم، بهتر است؛ زیرا ما می‌خواهیم از خودمان خبر بگيريم؛ بايد ببينيم درون‌ ما چه خبر است؟ چه كاره ‏ايم؟ ما هستیم و راه خدا و اهل بيت علیهم‌السلام و قرآن. مهم‏ این است كه انسان صفاتش را اصلاح كند، نيتش را خالص نماید و پيوندش را با اهل بيت علیهم‌السلام محكم كند. اینکه انسان نداند پشت ديوار چه خبر است برای او بهتر است؛ چون گاهي اسباب دردسر هم مي ‏شود.

عالم مجردات، عالم وسیعی است كه اگر انسان به مراتب والای خودشناسي ارتقا پيدا كرد و به مدارج لطيف خودشناسي رسيد، با آن عوالم آشنا می‌شود و عمل را مادی نمی‌بیند؛ بلکه ملکوت اعمال را مشاهده می‌کند. اگر کسی در توحید و ولایت اهل بیت علیهم‌السلام به شهود رسید، علامت این است که آن شخص پایه‌ای از آدمیت را داشته که این مرتبه، نصیب او شده است؛ زیرا آن مراتب را به هر کسی نشان نمی‌دهند.

 اين رتبه خودشناسي که همراه با شناخت ملكوت اعمال و عالم مجردات است، جزء اسراري بوده كه اهل بيت علیهم‌السلام به خواص، نشان مي‏ دادند.

در روایتی نقل شده است که دو نفر پشت سر حضرت سلمان علیه‌السلام بدگویي کردند و خدمت رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌و‌سلم رسیدند. آن حضرت فرمودند: در دهان شما [به سبب غیبت کردن از سلمان،] گوشت مشاهده می‌کنم.[۲]

اين یک نمونه از صحنه‏ هاي ملكوتِ اعمال بود كه گاهي به ظهور مي‏ رسيد. همين اتفاق الآن هم در زندگي ما مي‏ افتد؛ ولی چشم‌هاي ما بسته است. كسي که از عالم ماده و از خودش بیرون آمده باشد، مي‏ بيند نمازی را که خوانده است به چه صورتی است.

روايات در مورد صورت ملکوتی اعمال، زياد است؛ مثلا در روایتی نقل شده است: فلان عمل «له وجهٌ كوجه الانسان»؛ مانند یک انسان است.[۳]

 —————————————————————————————————

[۱]. غرر الحكم و درر الكلم، ص ۵۸۸٫

[۲]. مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج‏۹، ص۱۲۳٫

[۳].  تفسير القمي ، ج‏۲، ص۲۸۲٫