بسمه تعالی

کد مطلب:۲۳۰/ ۸۶/ ۹۶

اصلاح و معرفت نفس، امري گسترده است. زمانی نفس، درست شناخته مي‏ شود كه ابعاد و زواياي نفساني و ارتباط نفس با ابعاد خارجي و داخلي، خوب شناخته شود. انسان تا زمانی که از خودش جدا نشود و اسير موهومات باشد، نمي‏ تواند وارد معرفت نفس شود. معرفت نفس، يك علم نيست كه انسان با مطالعه به دست بياورد. کسی که يك بار حالت تجرّد براي او حاصل شود، قدرت معرفت نفس براي او چندین برابر بيش از كسي است كه مي‏ خواهد از كتاب‏ها مطلب را بفهمد.

توحيد ما پر از موهومات است. ما تا به حال، يك «ياالله» فراتر از موهومات نگفته‌ايم. ما در ذهن خود، توحيد، نبوت و امامت تخيلي درست كرده ‏ايم. ما گرفتار و اسير موهومات هستيم و مي ‏خواهيم موهوماتمان را با موهوماتی دیگر كنار بگذاريم. این‌گونه نمی‌شود.   

نوع شخصيت هاي افراد با هم متفاوت است. بعضي حس‌ها در وجود افراد، کم و زیاد است؛ مثلا کسی از كم‌پولي صدمه خورده یا از كمبود شخصيت به همين معنائي كه معروف و مرسوم است. قرآن براي درمان انسان، راه‏هاي متعددی ارائه كرده است:

الَّذينَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُ‏ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُ‏ الْقُلُوب؛‏[۱]

آن‌ها كسانى هستند كه ايمان آورده و دل‌هايشان به ياد خدا آرامش مى‏ گيرد، آگاه باشيد كه تنها با ياد خدا دل‌ها آرامش پيدا مى‏ كند.

همچنین فرموده است:

الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ طُوبى‏ لَهُمْ‏ وَ حُسْنُ مَآب؛[۲]

همان كسانى كه ايمان آورده و عمل صالح انجام دادند خوشى و سرانجام نيك از آنِ ايشان است‏.

عمل صالح، جهاد با نفس، استغفار و انواع راه‌کارهای درمانی را برای انسان فرموده‌اند. باید حالت رویایی با نفس پیش بیاید، دستیارهای آن شناخته شود و ارتباط آن با همه عالم شناخته شود. اين‏ مطالب از كتاب‏ها به دست نمی‌آید، فرق بين شهود و مطالعه، در شناخت نفس، ظاهر می‌شود. كسي كه يك بار حتي در خواب، درست ديده باشد، بسیار راحت، نفس را معنا می‌کند، شايد هم نتواند بيان كند ولي خوب مي‏ فهمد كه نفس چيست؛ ولي كسي كه تعداد زیادی کتاب هم خوانده باشد، درست نمي ‏فهمد نفس چيست، فقط مي ‏فهمد معانی زیادی براي نفس گفته‌اند و نفس مراتب دارد که در روايات نیز اشاره شده است؛ در روایتی امیرالمؤمنین علیه‌السلام چهار مرتبه برای نفس قرار می‌دهند.[۳]

نفس به يك اعتبار اماره به سوء مي‏تواند باشد، به يك اعتبار نفس لوامه مي‏تواند باشد، به يك اعتبار نفس مطمئنه مي‏تواند باشد؛ ولي اصل نفس يك چيز است.

گاهي نفس، انسان را به خلط مي ‏اندازد. ابعاد و زواياي شناخت نفس زياد است. خداوند در سوره بقره می‌فرماید:

الَّذينَ‏ يُؤْمِنُونَ‏ بِالْغَيْبِ‏ وَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُون؛‏[۴]

(پرهيزكاران) كسانى هستند كه به غيب (آنچه از حس پوشيده و پنهان است) ايمان مى ‏آورند و نماز را بر پا مى ‏دارند و از نعمت‌ها و مواهبى كه به آن‌ها روزى داده ‏ايم انفاق مى‏ كنند.

اين عالم به آن اندازه‌ای که ما آن را مهمّ مي‏دانيم، مهم نيست، بايد از این عالم بیرون بیاییم. اصل، جاي ديگر است که ما نرفته ‏ايم و خبری از آن‌جا نداریم. ما يك دنيا مي‏شناسيم و يك آخرت به حسب آیات قرآني؛ اما شايد به تدریج به انسان نشان بدهند كه زمین و موجودات آن، ثقل بیشتری از همه عوالم دیگر دارند.

—————————————————————————————————–

[۱]. سوره رعد، آیه ۲۸٫

[۲]. سوره رعد، آیه ۲۹٫

[۳]. ر.ک: تفسير الصافي، ج‏۳، ص۱۱۱٫

[۴]. سوره بقره، آیه ۳٫