بسمه تعالی

کد مطلب: ۱۹۵/ ۸۵/ ۹۶

«ربّ» اسمي است كه با اسامي ديگر حق‌تعالي فرق مي‏ كند. هر اسمي زاويه‏ اي دارد؛ مثلاً «رحيم» به رحيميت حق‌تعالي و «رحمن» به رحمانيت حق‌تعالي اشاره دارد. تمام اسامي حق‌تعالي زاويه ‏اي است كه مي ‏شود ارتباط را از آن ناحيه تقويت كرد. «ربّ» زاويه ربوبيت در تمام مراتب است. مخصوصاً در شدائد، احتياج به  زاويه ربوبيت بیشتر هست.

خدای متعال در اول سوره مريم به همين اسم رب اشاره می‌كند و مي‏ فرمايد:

كهيعص ذِكْرُ رَحْمَتِ رَبِّكَ عَبْدَهُ زَكَرِيَّا؛[۱]

اين‏ يادكرد بخشايش پروردگار توست بر بنده خود، زكريا.

سخن از ذكرِ رحمتِ ربّ است. رحمت، مخصوص ربّ است و اسم ربّ در تمام مراتب بندگي بايد دستاويز عبد قرار بگيرد.

اگر انسان، در سير قرآني به کلمه ربّ توجه داشته باشد و اصلاً يك ختم قرآن را با دقت به همين اسم قرائت کند – چون در بعضي موارد، مراجعه به معجم، جواب نمي‏ دهد – می‌بیند که خدای متعال، فراوان و در موارد متفاوت، اين اسم را آورده است و اين، بي‌حكمت و بدون دليل نيست. در هر یک از مشكلات مربوط به رشد، معرفت و انواع نیازها، در نهایت، سر و كار انسان با ربّ خواهد بود. اين اسم رب در تمام مراتب بندگي، در تمام مراتب مشكلات، همراه انسان هست.

خود قرآن هم تعبيراتي كه در اسماء الهي دارد، اين ملاحظه و دقت را به كار برده است؛ لذا جایی که اسم «الله» را مي ‏برد، دليلي دارد و جایی كه اسم «رب» را مي ‏آورد دليلي دارد. «الله» اسمي است جامع صفات حق‌تعالي؛ از این رو در همين سوره مريم سلام‌ الله‌ علیها در جريان حضرت زكريا علیه‌السلام کلمه «الله» را ذکر نکرده [و فرموده است: ذِكْرُ رَحْمَتِ رَبِّكَ عَبْدَهُ زَكَرِيَّا]؛ اما به حضرت عيسي علیه‌السلام كه مي ‏رسد، می‌گويد: «قالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتانِيَ الْكِتابَ».[۲]

وقتي خزانه ‏هاي حكمت حق‌تعالي به گونه‌ای كه اهل بيت بازكرده ‏اند، باز شود، متوجه می‌شویم که اسامي حق‌تعالي دواست: يَا مَنِ‏ اسْمُهُ‏ دَوَاءٌ.[۳] در داروخانه الهی برای هر دارویی یک خاصیت گفته‌اند؛ ولي عجيب اين است كه در تمام اين صندوقچه ‏هاي دارویي، کلمه «ربّ» هم وجود دارد.

قرآن راجع به عسل می‌فرماید: «فيهِ شِفاءٌ لِلنَّاس»^[۴]. عسل شفا است؛ اما عسل هم انواع گوناگونی دارد و اگر کسی فلان بيماري را دارد، هر نوع عسلی برایش مفید نیست؛‌  بلکه بايد عسلي را مصرف كند كه فلان خصوصيات را داشته باشد. کلمه «ربّ» هم همين طور است؛ در هر محدوده ايماني، «رب» موجود است [اما باید به گونه‌ای خاص و با دستوری خاص از آن بهره برد]. اهل بيت علیهم‌السلام فرموده‌اند: در ذكر ركوع و سجده، قبل از «ربّ» كلمه «سبحان» آورده شود ـ «سبحان ربي الأعلي»، «سبحان ربي العظيم» ـ براي توجه دادن ما به این كه كليد «ربّ» چيست؟ «سبحان» اسمي است كه باعث طهارت و پاكي خود انسان مي‏ شود. انسان وقتي حق‌تعالي را تسبيح مي‏ كند، خودش پاك مي ‏شود. «سبحان» كليد استجابت دعاي «رب» است. اگر خدا توفيق بدهد در ماه مبارك رمضان هر كسي هر مشكلي داشته باشد و به این اسم توجه کند، مشکلش برطرف می‌شود.

يكي از قول‌هاي راجع به اسم اعظم، كلمه «رب» است و اين هم بي‌حساب و كتاب نيست. اسم بسيار جليل‌القدري است. اين اسم، بسیار مجرّب و متقن و قابل ارتباط است و تفاوتش با اسامي ديگر حق‌تعالی، اين است که «لكل مرتبة رب»، در هر مرتبه از مراتب معنوي، ربّي است. بالأخره هر كسي با هر گونه گرفتاری، در دلش با خداي خودش ارتباطي دارد. اين ربوبيت حق‌تعالي در عالم وجود، ايادي دارد و اين ايادي نسبت به افراد، مختلفند. هر كسي بين خود و خداي خودش، دست‌رسي به اين ايادي دارد؛ بنابر این كلمه «رب» برای همه جواب مي‏ دهد.

در بعضي از اسماء، ممكن است مقدماتی بخواهد از باب اين‌كه اسامي حق‌تعالي دارو هستند و برای توسل به آن اسم بايد شرایطي را احراز كرد؛ اما در مورد «رب» این طور نیست؛ در هر مرتبه‌اي كه ‏انسان باشد، هر نوع مشكلي كه داشته باشد، «رب» جواب مي‌دهد.

—————————————————————————————————-

.[۱] سوره مریم، آیه ۱و۲

.[۲] سوره مریم، آیه ۳۰

[۳]. مصباح المتهجد، ج‏۱، ۳۶۱٫

.[۴] سوره نحل، آیه ۶۹٫