آداب عزاي امام حسين ع /  آيت الله ميرزا جواد آقا ملکي تبريزي

براي دوستان آل محمد ص سزاوار است به‌حکم دوستى و وفا و ايمان به خداوند بلندمرتبه و رسول کريم، در دهه اول محرم، حالشان تغيير کرده، در دل و سيماى خود، آثار اندوه و درد اين مصيبت‌هاى بزرگ و دردناك را آشکار نمايند. بايد مقدارى از لذايذ زندگى را که از خوردن و نوشيدن و حتى خوابيدن و گفتن به‌دست مى‌آيد، ترك کنند و مانند کسى باشند که پدر يا فرزند خود را از دست داده است. نبايد حرمت ناموس خدا جل جلاله و حرمت رسول گرامي‌اش و حرمت امامش: در نزد او از حرمت خود و نزديکانش کمتر باشد. بايد محبتش به خودش و فرزندان و نزديکانش، کمتر از محبتش به پروردگارش و پيامبر و امامش: باشد.
خداوند متعال مى‌فرمايد:

قُلْ إِنْ كانَ آباؤُكُمْ وَ أَبْناؤُكُمْ وَ إِخْوانُكُمْ وَ أَزْواجُكُمْ وَ عَشيرَتُكُمْ وَ أَمْوالٌ اقْتَرَفْتُمُوها وَ تِجارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسادَها وَ مَساكِنُ تَرْضَوْنَها أَحَبَّ إِلَيْكُمْ مِنَ اللهِ وَ رَسُولِهِ وَ جِهادٍ في‏ سَبيلِهِ فَتَرَبَّصُوا …؛۱

بگو: اگر پدران و فرزندان و برادران و همسران و طايفه شما و اموالى كه به دست آورده‏ايد و تجارتى كه از كساد شدنش مى‏ترسيد و خانه‌هايى كه به آن علاقه داريد، در نظرتان از خداوند و پيامبرش و جهاد در راهش محبوب‌تر است، در انتظار باشيد [که خداوند عذابش را بر شما نازل کند]… .

يکى از فرزندان کوچکم را ديدم که در دهه اول محرم، فقط نان خالى و بدون خورش مى‌خورد و تا جايى که مى‌دانم کسى به او نگفته بود که اين کار را انجام دهد. گمان مى‌کنم سرچشمه اين کار، دوستى باطنى او بود. حال اگر کسى نتواند در تمام دهه اول اين کار را انجام بدهد، بايد در روز تاسوعا، عاشورا و شب يازدهم نان خالى بخورد و از خوردن خورش، خودداري کند.
بايد در دهه اول محرم، هر روز امام حسين ع را با زيارت معروف عاشورا زيارت نمايد و روز عاشورا تا عصر، خوردن، آشاميدن و حتى سخن گفتن -مگر آنکه لازم باشد – و ديدار با برادران دينى را ترك کرده، آن روز را روز گريه و اندوه خود قرار دهد.
اگر مى‌تواند مراسم عزادارى آن حضرت را در منزل خود با نيتى خالص براي خدا برپا نمايد، بايد همين کار را بکند و اگر نمى‌تواند، در مساجد يا منازل دوستانش به برپايى اين مراسم کمک کرده، اين مطلب را از مردم بپوشاند، تا به اخلاص نزديک، و از خودنمايى دور شود. هر روز مقدارى از اوقات خود را در مکان‌هاى عمومى به عزادارى بپردازد.
و بايد نظرش در حزن و گريه، مواسات با امام حسين ع و اهل بيت: [و شراکت در غم ايشان] در صدمات ظاهرى که از طرف دشمنان به آن حضرت وارد شد، باشد؛ البته اين نکته را از نظر دور ندارد که درست است که حضرت عليه الصلاة و السلام به حسب ظاهر، صدماتي به ايشان وارد شد که شنيده نشده مثل آن به احدي از انبيا و اوليا و اوصيا بلکه احدي از عالميان وراد شده باشد، به‌خصوص تشنگى حضرت ع که در احاديث قدسى و غير قدسى چيزهايى درباره آن آمده است که انسان توان تصور آن را نيز ندارد، همچنين مصيبت‌هايى مانند شهيد شدن اهل‌بيت و اسارت حرمش، گويي او با محبوبش پيمان بسته بود به‌خاطر خشنودى او، کشته شدن را با انواع آن، از قبيل سر بريدن، نحر[کشتن از زير گلو]، کشتن تدريجي و با زجر و با گرسنگى و تشنگى و اندوه و غير اين‌ها، تحمل کند؛ ولى با وجود همه اين مصيبت‌ها، به روح ايشان شادمانى و نشاطى به‌جهت آشکار شدن نورهاى زيبايى و عظمت خداوند و شوق ديدار با او و رسيدن به ذات مقدسش مى‌رسيد که آن سختي‌ها را آسان مى‌نمود؛ بلکه سختى آن را به لذت تبديل مي‌کرد؛ همچنان‌که يکى از ياران او در اين رابطه مى‌گويد: «هر چه شرايط بر امام ع سخت‌تر مى‌گرديد، سيماى او برافروخته‌تر و خوشحال‌تر مى‌شد».
ولى به هرحال، درد و اندوه سختي‌ها و مصيبت‌هايى که بر جسد مبارك حضرت ع و بر دل اهل بيت محترم او وارد شد و هتک حرمت ظاهرى او، روح از تن انسان مي‌برد و اندوه‌را برمي‌انگيزد.
بنابراين دوستانش بايد براي مواسات و همدردي با آن حضرت ع از خود، حزن و مصيبت‌زدگي بروز دهند؛ آنچان‌که مناسب اين مصيبت بزرگ است؛ به‌گونه‌اى که گويي اين مصيبت بر خود، عزيزان و فرزندان يا خويشان آنان وارده شده است؛ زيرا آن امام ع به‌فرموده جدش ص سزاوارتر از آنان نسبت به خودشان مى‌باشد و نيز به جهت اينکه امام ع اين مصيبت‌ها را پذيرفت و وجود شريف خود را فداى پيروان خود کرد، تا آن‌ها را از عذاب دردناك رهايى بخشد. فرزندان و عزيزان خود را يتيم نموده، به اسارت حرم و زنان، و زينب و سکينه – که سلام خدا بر آنان باد – رضايت داده و اصغر و اکبر و برادران و دودمان خود را سر بريد، تا پيروانش را از گمراهى و پيروى از گمراه‌کنندگانى که هلاکت شده و ديگران را به هلاکت مى‌کشانند نجات دهد و بدين وسيله آنان را از گناهان بزرگ و آتش رهايى بخشد، پيروانش را از تشنگى روز قيامت، با شراب صاف و ناب سر به مُهر۲ برهاند.
بنابراين به اقتضاي صفات عالى انسانى که انسان را به وفا و مواسات وامي‌دارد، لازم است که شيعيان او، همان چيزى را که امام ع براي آنان بذل کرده است، آنان نيز همان را براي امام ع مبذول دارند و همان‌گونه که امام ع خود را فداى آن‌ها کرد آنان نيز خود را فداى او نمايند. حتى اگر چنين کارى را نيز انجام بدهند، باز هم حق مواسات با او را ادا ننموده‌اند؛ زيرا وجود شريف او قابل مقايسه با ديگران نيست؛ چراکه وجود او به منزله وجود پيامبر اکرم ص است که علت آفرينش عالم‌ها و آقا و سرور تمام مخلوقات و پيامبران و فرشتگان نزديک به خداوند بوده و حبيب خداوند و حبيبِ حبيب اوست.
نيز با گفتارى صادقانه و با زبان حال بگويد:
آقاى من! کاش به‌جاى تو تمام اين بلاها و همه اين مصيبت‌ها بر سر من آمده و فداى تو مى‌شدم! کاش خويشان و فرزندان من به‌جاى خويشان و فرزندان کشته و اسير تو مى‌بودند! کاش تير حرمله – که لعنت خدا بر او باد – سر شيرخوار مرا مى‌بريد! کاش فرزندم، على به‌جاى فرزند تو قطعه قطعه مى‌شد! کاش جگر من از شدت تشنگى، تکه‌‌تکه مى‌شد! کاش از شدت تشنگى دنيا بر چشمم تيره و تار مى‌شد! کاش من به‌جاي شما درد اين جراحت‌ها را تحمل مى‌کردم! کاش آن تير به گلوى من مى‌نشست! اي کاش آن تير بر قلب من مي‌نشست! کاش خانواده و خواهران و دختران من در ذلت اسارت افتاده، آن‌ها را مانند کنيزان در شهرها گردانده بودند؛ ولى خويشان تو در خوارى و ذلت نمى‌افتادند! کاش وارد آتش شده و به عذاب مبتلا مى‌شدم؛ ولى اين مصيبت‌ها از شما دفع مي‌شد.
و اگر خداوند جل جلاله صدق اين سخنان را در قلب تو بيابد، از تو به سبب مواسات راستين با بزرگوارترين سادات مي‌پذيرد و تو را در جايگاه صدق با آنان همنشين مى‌گرداند و تو را از اهل ديار ايشان قرار مي‌دهد.
ولى جداً از فريب‌کارى در اين ادعا و اظهار رضايت به اين بلاها بپرهيز؛ زيرا ممکن است وقتى مى‌گويى: «حاضرم اين بلاها را به‌جاى امام ع تحمل نمايم»، حال و دل تو به‌مقدار کمتر از يک صدم آن را هم تصديق نکرده، در وقت امتحان جز در مقدار کمى از اين ادعاها قبول نشوي و در اين صورت، به‌جاى اينکه به جايگاه صدق و درجه صديقين نائل شوي، به ذلت دروغ و پايين‌ترين درجات منافقان مى‌رسى.
پس اگر مى‌بينى که نمى‌توانى اين گونه با امام ع مواسات و هم‌دردي نمايى، ادعاهاى دروغ را از خود بروز نده و خود را خوار نکن و فقط بگو: «کاش با تو بوده، در مقابل تو کشته مي‌شدم و به سعادت بزرگى مى‌رسيدم». و اگر مى‌بينى به‌اين مقدار هم معتقد نيستى، مرض دل خود را که همان دوستى اين دنياى پست و اعتماد به زندگى آن و فريب خوردن به زيبايي‌هاى آن است، معالجه کرده، اين فرمايش خداوند متعال را بخوان:

قُلْ يا أَيُّهَا الَّذينَ هادُوا إِنْ زَعَمْتُمْ أَنَّكُمْ أَوْلِياءُ لِلهِ مِنْ دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِنْ كُنْتُمْ صادِقينَ؛۳

بگو: اى يهوديان! اگر گمان مى‌كنيد كه [فقط] شما دوستان خداييد نه ساير مردم، آرزوى مرگ كنيد [تا به لقاى محبوبتان برسيد]؛ اگر راست مى‌گوييد.

و در آخر روز عاشورا، زيارت تسليت۴ را بخواند و روز عاشورا را با توسلى کامل به حمايت‌کنندگان و پناه‌دهندگان آن روز که معصومان: مى‌باشند به‌پايان رسانيده، در توسل، اصلاح حال خود و پذيرش عزاداريش با خداوند و با حسين و جدش و پدرش و برادرش: را درخواست کند و از کوتاهى خود معذرت بخواهد.
——————
پي‌نوشت‌ها
۱٫ سوره توبه: ۲۴٫ در متن اصلي المراقبات اين آيه شريف به طور کامل نيامده و ايشان به جاي عبارات «اخوانکم» تا «ترضونها» از واژه: « تا آنجا که مي‌فرمايد» استفاده کرده است.
۲٫ اشاره است به اين آيه شريف: «يُسْقَوْنَ مِنْ رَحيقٍ‏ مَخْتُوم‏؛ا[ابرار و نيکوکاران] از شراب صاف و ناب سر به مهر سيراب مى‏شوند». سوره مطففين: ۲۵٫
۳٫ سوره جمعه: ۶٫
۴٫ ر.ک مفاتيح الجنان در اعمال روز عاشورا، آخرين عمل.